Izolacja, wykluczenie społeczne i niski status społeczno-ekonomiczny mogą prowadzić do pogorszenia samopoczucia, zwiększonego ryzyka chorób oraz wyższej śmiertelności. Efekty te częściowo wiążą się funkcjonowaniem układu odpornościowego i mechanizmami odpowiedzi na stres.
Samotność a zdrowie psychiczne
Człowiek jest istotą społeczną, która ewoluowała w warunkach wymagających ścisłej współpracy i silnych relacji międzyludzkich. Z tego powodu nasze zdrowie psychiczne i fizyczne w dużej mierze zależy od jakości relacji społecznych oraz poczucia przynależności.
W odpowiedzi na niekorzystne warunki społeczne, organizm może uruchomić psychofizjologiczną strategię obronną. Przejawia się ona jako zespół objawów mających na celu oszczędzanie energii i ochronę ciała. Objawy te – ból, zmęczenie, brak energii i obniżony nastrój – są częściej obserwowane u osób żyjących w ubóstwie, doświadczających samotności lub wykluczenia społecznego.
Wcześniejsze badania wskazywały, że zarówno ból, jak i depresja wiążą się istotnie z niepewnością finansową i niskimi dochodami.
Status ekonomiczny a samotność – badanie
Zespół naukowców z Uniwersytetu Oksfordzkiego postanowił dokładniej zbadać zależności między statusem ekonomicznym a samotnością. Celem było ustalenie, czy osoby z niższymi dochodami są bardziej narażone na poczucie osamotnienia – nawet jeśli formalnie mają podobny poziom kontaktów towarzyskich, jak osoby zamożniejsze.
Analizie poddano dane pochodzące z siódmej edycji Europejskiego Sondażu Społecznego (ESS 7), obejmujące ponad 24 tysiące uczestników z 20 krajów. Badacze skoncentrowali się na czterech objawach:
- bólu,
- zmęczeniu,
- braku energii,
- obniżonym nastroju.
Na podstawie tych zmiennych skonstruowano tzw. klaster objawów, będący wskaźnikiem ogólnego złego samopoczucia psychofizycznego. Samotność określano na podstawie odpowiedzi uczestników na pytanie, czy w ostatnim tygodniu czuli się samotni. Dodatkowo analizowano częstotliwość kontaktów z rodziną, znajomymi i współpracownikami.
Samotność i niski status materialny razem bardzo mocno wpływają na zdrowie
Badanie ujawniło, że samotność była istotnie częstsza wśród osób o niższych dochodach – mimo że częstotliwość kontaktów społecznych była zbliżona we wszystkich grupach dochodowych. Wskazuje to, że poczucie samotności nie wynika wyłącznie z ilości kontaktów, ale z ich jakości oraz z poziomu postrzeganego wsparcia.
Ponadto, wyniki wykazały, że samotność i ubóstwo mają skumulowany negatywny wpływ na zdrowie. Osoby jednocześnie ubogie i samotne uzyskiwały wyraźnie wyższe wyniki w zakresie klastra objawów – częściej odczuwały ból, zmęczenie i obniżony nastrój. Efekt ten był najsilniejszy w najniższych decylach dochodowych.
Samotność a znaczenie wsparcia społecznego
Naukowcy podkreślają, że społeczne wsparcie może pełnić funkcję ochronną wobec negatywnych skutków ubóstwa. Silne więzi społeczne łagodzą skutki stresu, mogą zmniejszać stan zapalny w organizmie oraz wspierać dobrostan psychiczny. W tym kontekście ból, zmęczenie i przygnębienie interpretuje się jako element obronnej strategii organizmu w odpowiedzi na zagrożenia związane z niedoborem zasobów i wsparcia.
Pomimo pewnych ograniczeń badania wyniki dostarczają istotnych przesłanek do dalszych analiz. Już teraz wiadomo, że samotność i status społeczno-ekonomiczny ściśle oddziałują na zdrowie. Ich wspólny wpływ może prowadzić do poważnego pogorszenia samopoczucia.
W związku z tym autorzy postulują, by polityki społeczne nie ograniczały się wyłącznie do interwencji ekonomicznych, ale również wspierały budowanie więzi społecznych, które mają fundamentalne znaczenie dla zdrowia jednostki.
Wyniki badania opublikowano w czasopiśmie Public Health.
