Hiszpańscy naukowcy podjęli się zadania, mającego na celu precyzyjne ustalenie, które badanie – kolonoskopia czy badanie immunochemiczne kału – stanowi najbardziej efektywną metodę przesiewową w detekcji raka jelita grubego. Ich praca rzuca nowe światło na optymalizację strategii wczesnego wykrywania tego nowotworu.
Rak jelita grubego – ryzyko, występowanie, śmiertelność
Rak jelita grubego stanowi jedno z najpoważniejszych wyzwań onkologicznych w Polsce. Jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów z powodu nowotworów złośliwych u mężczyzn i trzecią u kobiet, ustępując jedynie rakowi płuca. Zarówno liczba zachorowań, jak i umieralność z tego powodu nieustannie rosną, co czyni ten nowotwór istotnym problemem zdrowia publicznego.
Do najważniejszych czynników zwiększających ryzyko zachorowania należą otyłość, niska aktywność fizyczna oraz dieta bogata w nasycone kwasy tłuszczowe i czerwone mięso, przy jednoczesnym niskim spożyciu warzyw i owoców. Znaczącą rolę mogą odgrywać również uwarunkowania genetyczne. Rak jelita grubego może być częścią zespołów dziedzicznych, takich jak rodzinna polipowatość gruczolakowata (FAP) lub zespół Lyncha.
Objawy raka jelita
Objawy choroby są zróżnicowane i zależą przede wszystkim od lokalizacji guza oraz stopnia jego zaawansowania. Najczęściej obserwuje się krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, zmianę rytmu wypróżnień, a także niezamierzoną utratę masy ciała. W niektórych przypadkach mogą występować bóle brzucha, niedokrwistość wynikająca z przewlekłej utraty krwi, a w bardziej zaawansowanych stadiach – niedrożność jelit.
Kiedy wykonać kolonoskopię?
W Polsce działa program badań przesiewowych mający na celu wczesne wykrywanie raka jelita grubego. Zgodnie z rekomendacjami, osoby w wieku od 50 do 65 lat powinny raz na dziesięć lat poddawać się profilaktycznej kolonoskopii. W przypadku osób, których bliski krewny pierwszego stopnia chorował na ten nowotwór, badanie należy rozpocząć wcześniej. Osoby te powinny poddawać się badaniu w wieku 40–49 lat, również w odstępach dziesięcioletnich. Kolonoskopia jest obecnie najskuteczniejszym narzędziem w wykrywaniu wczesnych stadiów raka jelita grubego. Pozwala również na wykrycie stanów przednowotworowych, takich jak polipy, których usunięcie może zapobiec rozwojowi choroby.
Chociaż kolonoskopia znacząco zmniejsza śmiertelność poprzez umożliwienie wczesnego rozpoznania i leczenia, naukowcy nieustannie poszukują metod, które mogłyby jeszcze bardziej zwiększyć skuteczność diagnostyki. Coraz większą uwagę badaczy przyciągają nieinwazyjne testy, w tym immunochemiczne badanie kału (FIT). Pozwala ono na wykrycie specyficznych białek lub markerów, które mogą świadczyć o obecności nowotworu.
Wykrycie raka jelita – badanie
Naukowcy przeprowadzili badanie, w którym porównali skuteczność dwóch metod wykrywania raka jelita grubego: kolonoskopii oraz testu immunochemicznego kału. Badanie nosiło nazwę COLONPREV i odbyło się w 15 szpitalach w Hiszpanii.
Wzięło w nim udział 57 404 osoby w wieku od 50 do 69 lat. Byli to uczestnicy bez wcześniejszej diagnozy raka jelita grubego, polipów, nieswoistych chorób zapalnych jelit ani poważnych chorób współistniejących. Z badania wykluczono także osoby z rodzinną historią raka jelita grubego oraz po operacyjnym usunięciu jelita grubego.
Uczestnicy zostali losowo przydzieleni do jednej z dwóch grup. 28 708 osób otrzymało zaproszenie na kolonoskopię, a 28 696 osób – na badanie FIT. Po odrzuceniu tych, którzy nie spełniali wszystkich kryteriów, ostateczna analiza objęła 26 332 osoby w grupie kolonoskopii i 26 719 osób w grupie testu FIT. Osoby te otrzymały zaproszenia na badania zgodnie z przydzieloną metodą.
Następnie naukowcy przez 10 lat obserwowali uczestników i rejestrowali wszystkie zgony związane z rakiem jelita grubego.
Rak jelita grubego – badanie kału czy kolonoskopia
Przedstawione wyniki badań jasno wskazują na porównywalną skuteczność badania kału oraz kolonoskopii jako metod przesiewowych w zmniejszaniu ryzyka zgonu z powodu raka jelita grubego. Po dekadzie obserwacji, śmiertelność z jego powodu była niemal identyczna w obu analizowanych grupach. 55 zgonów odnotowano w grupie kolonoskopii, a 60 w grupie testu immunochemicznego kału.
Co szczególnie istotne, badanie wykazało, że test FIT cieszył się znacznie wyższą akceptacją wśród pacjentów. Świadczy o tym wyższy odsetek zgłaszających się na nie osób (39,9% w grupie FIT w porównaniu do 31,8% w grupie kolonoskopii). Ta różnica w partycypacji jest kluczowa. Skuteczność każdego programu przesiewowego zależy bowiem nie tylko od precyzji metody, ale przede wszystkim od chęci pacjentów do poddania się badaniu.
Fakt, że badanie kału (test FIT) nie wymaga uciążliwego przygotowania jelita, sedacji ani zwolnienia lekarskiego, czyni go mniej inwazyjną i bardziej dostępną alternatywą dla kolonoskopii. Może to znacząco zwiększyć liczbę osób objętych programami przesiewowymi. To natomiast w konsekwencji przyczyni się do wcześniejszego wykrywania nowotworów i obniżenia umieralności z powodu raka jelita grubego w populacji. W świetle tych danych, test immunochemiczny kału jawi się jako wartościowe narzędzie. Może zrewolucjonizować podejście do przesiewu raka jelita grubego, oferując skuteczność porównywalną z kolonoskopią przy znacznie większej akceptacji społecznej.
Najlepsza metoda przesiewowa w walce z rakiem jelita grubego
Rak jelita grubego, ze względu na nieustannie rosnącą zapadalność i śmiertelność, pozostaje jednym z najpoważniejszych wyzwań współczesnej medycyny. Stanowi realne zagrożenie dla pacjentów na całym świecie oraz istotny problem dla systemów ochrony zdrowia. W obliczu tego globalnego dylematu, skuteczne badania przesiewowe jawią się jako klucz do walki z chorobą. Pozwalają one na wykrycie nowotworu na jego najwcześniejszym etapie, często zanim pojawią się jakiekolwiek objawy. Otwiera to drzwi do skutecznego leczenia i znacząco poprawia rokowanie.
