Nie od dziś wiadomo, że czekolada, czy słodka przekąska potrafi poprawić nastrój po ciężkim dniu. Zależność ta ma swoje podłoże w ewolucji. Nasi przodkowie nie mieli tak łatwego dostępu do pożywienia jaki mamy obecnie w krajach rozwiniętych, dlatego po spożyciu bogatoenergetycznych pokarmów, szczególnie takich, które dostarczają energii łatwo i szybko przyswajalnej aktywuje się układ nagrody w naszym mózgu. Czasy się zmieniły, ale nasz mózg nadal jest jeszcze nastawiony na tryb “poszukiwania energii” i promuje spożywanie wysokoenergetycznych produktów.
Jak jedzenie wpływa na mózg
Gdy spożywamy posiłek, komórki w jelitach wysyłają za pośrednictwem nerwu błędnego informację do mózgu o posiłku i jego wartości energetycznej. Im wyższa wartość energetyczna (głównie zawartość tłuszczu i cukrów) tym przekaz jest silniejszy i silniej wpływa na aktywność mózgu. Tworzy to swoistą pętlę informacyjną (feedback), która wpływa następnie na nasze preferencje żywieniowe, zaś przy nieograniczonym dostępie do żywności sprzyja otyłości, która stała się jedną z głównych chorób w krajach rozwiniętych.
W badaniach na zwierzętach dowiedziono, że częste spożywanie przetworzonych wysokotłuszczowych i wysokowęglowodanowych produktów zmienia aktywność sieci neuronalnych w mózgu, powodując objawy uzależnienia od produktów wysokotłuszczowych podobne do działania narkotyków – potrzeba spożywania coraz większej ilości wyskotłuszczowego jedzenia, zmiana zachowania. Ponadto w doświadczeniu na myszach aktywność mózgu była zmieniona nie tylko u zwierzęcia karmionego taką dietą, ale nawet u potmostwa mysiej mamy, jeśli matka stosowała wysokotłuszczową dietę w czasie laktacji i karmienia piersią, co już na tym etapie kształtowało preferencje żywieniowe kolejnego pokolenia.
Badania u ludzi
W marcu 2023 opublikowano pracę, w której lekarze i naukowcy z USA, Niemiec i Szwajcarii w swoim badaniu opisali wpływ nawykowego spożywania wysokotłuszczowych i węglowodanowych posiłków na pracę ludzkiego mózgu. W badaniu jedna z grup (26 osób) spożywała codziennie dwie wysokotłuszczowe/wysokowęglowodanowe przekąski. Druga grupa (23 osoby) spożywała przekąski o takiej samej wartości energetycznej, ale o niskiej zawartości węglowodanów i tłuszczów. Po 8 tygodniach eksperymentu osoby z grupy wysokotłuszczowej/wysokowęglowodanowej wykazywały większą preferencję do spożywania tego rodzaju produktów. Ponadto ich spożywanie wyzwalało silniejszą odpowiedź mózgu na pokarm i stymulowało układ nagrody, wpływając też na proces uczenia się, utrwalając zachowania zmierzające do spożywania wysokotłuszczowych i węglowodanowych posiłków. Przez 8 tygodni badania w żadnej z grup nie zmieniła się znacząco masa ciała, nie zauważono też istotnych różnić w wynikach badań laboratoryjnych.
Wyniki badania wskazują, że predyspozycje do nadwagi i otyłości mogą się kształtować na długo przed widocznym zwiększeniem masy ciała i w dużej mierze zależą od produktów jakie spożywamy i nawyków żywieniowych, które kształtowane są już od najmłodszych lat, a możliwe, że nawet jeszcze w czasie karmienia dziecka piersią, jak pokazują badania na zwierzętach.
Kilka lat temu w jednym z odcinków programu „Galileo” (odcinek 558 i 559) również przeprowadzono eksperymet obrazujący wpływ spożywania nadmiernej ilości słodyczy na organizm – reporter przez 10 dni jadł tylko słodycze. Materiał jest dostępny w Internecie – można go obejrzeć razem z dziećmi.