We wczesnych stadiach depresji i otępienia specjaliści mogą mieć trudność w różnicowaniu tych chorób. Ich objawy są podobne. Ponadto osoby dotknięte otępieniem często mają zaburzenia nastroju podobne do zespołów depresyjnych, a osoby dotknięte depresją mają zaburzenia funkcji poznawczych. Otępienie i depresja mogą być także chorobami występującymi jednocześnie i odrębnie. Wydawać by się mogło, że te schorzenia nie mogą mieć już nic więcej wspólnego. A jednak! Badania pokazują, że osoby, które we wczesnej dorosłości cierpiały na depresję miały obniżone zdolności poznawcze 10 lat późnej i skłonności do zaburzeń otępiennych w wieku podeszłym i starszym.
Co to jest otępienie?
Otępienie potocznie nazywane jest demencją starczą. To zespół objawów wpływających na percepcję, zachowanie i doświadczenie. Sprawia problemy z myśleniem, mówieniem i zapamiętywaniem. Powoduje liczne zmiany zachodzące w mózgu i na każdego może wpływać w inny sposób i z inną intensywnością. Objawy mogą mieć również różne nasilenie – otępienie dzielimy na lekkie, umiarkowane i głębokie.
Objawy otępienia
Choroba postępuje powoli. Na początku objawy mogą być mylone ze zwykłym roztargnieniem, bo kto z nas nigdy nie zapomniał, gdzie położył telefon? Do objawów zaliczamy między innymi:
- trudności z zapamiętywaniem nowego materiału, np. gubienie rzeczy, nieprzyswajanie nowych informacji;
- deficyty w zakresie funkcji językowych, np. trudności z czytaniem i w doborze właściwych słów;
- zaburzenia osobowości, zachowania, np. nagłe agresywne zachowania, apatia, objawy depresji;
- gubienie orientacji w czasie i przestrzeni, np. mylenie dni tygodnia, gubienie się w nowych miejscach
- upośledzenie precyzyjnych celowych ruchów, np. wypadające przedmioty z rąk, trudności w ubieraniu się.
Leczenie otępienia
Otępienie zwykle ma charakter przewlekły lub postępujący. Oznacza to, że na ten moment nie znamy lekarstwa na otępienie. Objawy można spowolnić, ale nie cofnąć. Nie zatrzymamy jednak procesu chorobowego zachodzącego w mózgu. Głównym celem leczenia jest poprawa jakości życia chorych i ich opiekunów. Natomiast, jeśli otępienie jest spowodowana innymi przyczynami, np. niedoczynnością tarczycy, nowotworem, niedoborem witamin, depresją, może być uleczalna. W takich przypadkach, jak leczenie zostanie odpowiednio wcześnie wdrożone to objawy ustąpią.
Depresja a otępienie
Depresja jest chorobą częściej występującą niż otępienie, ale jednocześnie mniej widoczną dla otoczenia. Postępujące otępienie wymaga w pewnym momencie całodobowej opieki nad chorym. Depresja w mniejszym stopniu powoduje zależność. Oby dwie choroby na początku dają podobne objawy, zaburzają funkcje poznawcze i obniżają nastrój. Bardzo często osoby starsze cierpiące na zaburzenia otępienne jednocześnie chorują na depresję. Najnowsze badania dowodzą, że problemy ze zdrowiem psychicznym we wczesnej dorosłości odbijają się zaburzeniem funkcji poznawczych kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat później.
Różnicowanie zaburzeń funkcji poznawczych
Zaburzenia funkcji poznawczych występują zarówno w depresji, jak i otępieniu. W depresji w odróżnieniu od otępienia często obserwuje się poprawę zdolności poznawczych, gdy choroba ustępuje. Dodatkowo w depresji raczej nie spotyka się, aby zostały zaburzone struktury i treści wypowiedzi oraz funkcje przestrzenno-wzrokowe. Osoby w depresji szybko rezygnują z wykonywanych działań i informują o swoich trudnościach, a osoby z zaburzeniami otępiennymi wkładają wiele wysiłku w wykonanie zadania i raczej nie skarżą się, często próbują ukrywać swoje trudności poznawcze.
Badania nad wpływem depresji na funkcje poznawcze
Badanie przeprowadzone przez Uniwersytet Kalifornijski w San Francisco wskazuje, że trudności ze zdrowiem psychicznym mogą wpłynąć na funkcje poznawcze w przyszłości. Naukowcy poszerzyli związek depresji z otępieniem o kolejny czynnik. Według nich depresja we wczesnej dorosłości wpływa nie tylko na „otępienie starcze”, ale także może obniżyć zdolności poznawcze 10 lat po zachorowaniu.
Przebieg badania
Badacze zebrali 15 tysięcy uczestników w wieku 20-89 lat. Podzielili ich w grupy na różne etapy życia: wczesną, średnią i późną dorosłość. Podczas badania posiłkowali się narzędziem — Skala Depresji Centrum Badań Epidemiologicznych (CESD-10), które wypełniali badani. Umiarkowane lub silne objawy depresji stwierdzono u 13% we wczesnej dorosłości, 26% w średniej i 34% w późnej dorosłości. Dane zbierali przez 11 lat. Dzięki innowacyjnym metodom statystycznym przewidywali średnie trajektorie objawów depresji u badanych. Natomiast zaburzenia poznawcze u uczestników diagnozowano na podstawie testów neuropsychologicznych, udokumentowanego stosowania leków na otępienie lub hospitalizacji z powodu demencji.
Wnioski z badania
Im silniejsze są objawy depresji, tym zdolności poznawcze są niższe, a ich poziom jest szybciej obniżany. Krótko mówiąc, depresja może zwiększyć ryzyko otępienia. Silne lub umiarkowane objawy depresji we wczesnej dorosłości sprawiają, że zdolności poznawcze obniżają się w ciągu 10 lat. Badacze wyodrębnili kilka mechanizmów, które mogłyby to tłumaczyć. Jeden z nich wyjaśnia, że nadmierna produkcja hormonów stresu (glukokortykoidów) prowadzi do uszkodzenia hipokampa, części mózgu niezbędnej do tworzenia, organizowania i przechowywania nowych wspomnień.
Dzięki wiedzy, że depresja wpływa na otępienie, powinniśmy mieć jeszcze większą motywację do badania i leczenia depresji. Naukowcy dalej prowadzą szereg badań na ten temat. Natomiast my, możemy zacząć dbać o swoje zdrowie. Im wcześniej, tym lepiej. Na początek zachęcam do zapoznania się z naszym poradnikiem Jak poradzić sobie z depresją?
Literatura:
Bilikiewicz, A., Matkowska-Białko, D. (2004). Zaburzenia funkcji poznawczych a depresja. Udar Mózgu. Problemy Interdyscyplinarne, 6(1), 27-37. ).
Leszek J. (red.). Choroby otępienne. Teoria i praktyka. Wydawnictwo Continuo 2011.
