piątek, 6 grudnia, 2024

Zaburzenie regulacji emocji – brakujące ogniwo w rozumieniu ADHD

Zaburzenie neurorozwojowe, jakim jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), zgodnie z aktualną klasyfikacją chorób DSM-V i ICD-11 obejmuje trzy objawy osiowe: nadpobudliwość, zaburzenia koncentracji i impulsywność zachowania. Kryteria rozpoznania nie wspominają nic na temat emocjonalności osób z ADHD. Stąd też wielu moich kolegów psychiatrów kiedy zgłasza się do nich pacjent z ADHD skarżący się na obniżenie czy wahania nastroju rozpoznaje depresję, chorobę dwubiegunową lub zaburzenie osobowości (np. osobowość chwiejną emocjonalnie, np. borderline).

Na czym polega auto-regulacja emocji?

Według Koole et al. (2011) każdy człowiek ma zdolność polegającą na auto-regulacji emocji, która obejmuje zdolność do:

  • blokowania nieodpowiednich zachowań wyzwalanych przez silne emocje,
  • wyciszania się i zmniejszania nasilenia silnych emocji,
  • odwracania uwagi od zdarzeń wywołujących silne emocje,
  • reorganizowania lub zastępowania emocji innymi emocjami, które są zdrowsze i przyczyniają się do osiągnięcia celów długookresowych.

Wydaje się, że wszystkie powyższe elementy auto-regulacyjne gorzej funkcjonują u osób z ADHD. Osoby te mają np. tendencję do “zanurzania” się w negatywnych emocjach i “zapętlania” swoich myśli wokół nich. W efekcie osoba z ADHD potrafi godzinami, a nawet dniami myśleć o negatywnym zdarzeniu, którego zabarwienie emocjonalne często wynika z subiektywnej interpretacji.

ADHD a regulacja emocji

Powyższe zauważyli już pierwszy lekarze zajmujacy się ADHD. Już w 1770 roku, kiedy Melchior Weikard opisywał chłopców z ADHD zauważył, że są oni “lekkomyślni, niefrasobliwi i nieprzewidywalni”. W 1798 r. Alexander Crichton ujął “frustrację emocjonalną” jako element zaburzeń uwagi u dzieci. Na początku XX wieku George Still wprost juz pisał o impulsywności emocjonalnej i słabej regulacji emocji u dzieci z “defektem kontroli moralnej” (historię zmieniających się nazw ADHD opisałem tutaj), twierdząc, że bez tego elementu nie można skonceptualizować zaburzeń kontroli zachowań.

Także w kolejnych latach Mark Stewart (1970) opisując “zespół dziecka hiperaktywnego” wymieniał jako elementy tego zespołu niską tolerancję frustracji, pobudliwość emocjonalną i szybkie wpadanie w złość.

Pomimo to, kiedy w 1968 roku po raz pierwszy zawarto “hiperkinetyczną reakcję dziecięcą” w amerykańskiej klasyfikacji chorób (DSM II) zaburzenia regulacji emocji nie znalazły się wśród kryteriów rozpoznania.

Zaburzenie regulacji emocji, czyli DESR

W 2004 r. opublikowano badanie, którego autorzy postanowili zweryfikować hipotezę psychologa Russella Barkley’a, mówiącą o tym, że zaburzenia regulacji emocji (deficient emotional self-regulation, DESR) stanowią centralny element ADHD. W badaniu tym matki dzieci z ADHD w wieku 6-15 lat zostały poproszone o ocenę funkcjonowania emocjonalnego swoich dzieci.

Na podstawie ankiety badacze stwierdzili, że dzieci z ADHD reagowały znacznie mocniej na zarówno bliskie jak i oddalone w czasie negatywne, ale nie pozytywne zdarzenia. Jednocześnie reakcja na konsekwencje ich zachowania była słabsza niż u dzieci bez ADHD. Fakt ten stanowi podstawę zaleceń, by u dzieci z ADHD częściej stosować zachętę pozytywną, a unikać konsekwencji negatywnych (kar) (o konkretnych radach dla rodziców wynikających z tych uwarunkowań pisałem tutaj).

W 2011 r. Russell Barkley przeprowadził badania ankietowe wśród dzieci i dorosłych z ADHD, pytając ich o różne aspekty funkcji wykonawczych, w tym regulację emocji. Okazało się, że objaw ten wymieniany był jako jeden z najważniejszych elementów zaburzenia przez respondentów, występuje bowiem aż u 70-85% pacjentów.

DESR — czym się cechuje?

Z mojego doświadczenia w pracy z dorosłymi i dziećmi z ADHD, osoby te cechują się:

  • niską tolerancją na frustrację, powodującą np. szybkie rezygnowanie z podążania do celu, kiedy pojawią się przeszkody,
  • słabym modulowaniem negatywnych emocji pojawiających się w relacji z innymi osobami — co często prowadzi do niezrozumienia przez innych i osłabienia/zerwania relacji społecznych,
  • szybkim wpadaniem w złość lub nawet wrogość (znowu – prowadzi to do osłabienia relacji społecznych),
  • większą pobudliwością emocjonalną, impulsywnością odczuwania i wyrażania emocji.

Zrozumienie, że zaburzenie regulacji emocji stanowi centralną część ADHD pozwala m.in. na prawidłową konceptualizację problemów emocjonalnych dziecka i dorosłego z ADHD, w szczególności podejmowania przez nich prób samobójczych, dokonywania samookaleczeń czy 11 razy częstszego niż w populacji ogólnej popadania w zaburzenia opozycyjno-buntownicze.

Osoby zainteresowane tematyką najnowszych informacji naukowych ze świata ADHD zapraszamy na naszą grupę ADHD u dzieciADHD u kobiet oraz ADHD u dorosłych.

Zapraszam też do subskrybowania naszego kanału na YT, gdzie zajmujemy się tematyką ADHD.

Literatura

Koole, S. et.al. (2011). The self-regulation of emotion. In Vohs, K., Baumeister, R. (Eds).Handbook of self-regulation, second edition: research, theory, and applications.(pp 22-40). Guilford Press.

Jarosław Jóźwiak
Jarosław Jóźwiak
Dr hab. n. med. Jarosław Jóźwiak jest lekarzem psychiatrą specjalizującym się w tematyce ADHD i psychiatrii perinatologicznej, laureatem wielu nagród naukowych m.in. Premiera RP, Polskiej Akademii Nauk, Ministra Zdrowia. Jest współzałożycielem i Dyrektorem Medycznym klinik ALMA Centrum Terapii Kobiety i Dziecka. Jego zainteresowania naukowe dotyczą neurobiologii, chorób psychiatrycznych i neurologicznych.

powiązane artykuły

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

32,382FaniLubię
15,348ObserwującyObserwuj
1,595ObserwującyObserwuj
38,100SubskrybującySubskrybuj

Popularne artykuły