Badanie 100 000 dorosłych wykazało, że osoby ze świeżo zdiagnozowanym ADHD mają prawie trzy razy większe ryzyko otępienia. Brak zwiększonego ryzyka u osób leczonych lekami psychostymulującymi sugeruje, że leczenie może pomóc chronić przed spadkiem funkcji poznawczych.
Demencja. Czym jest otępienie?
Demencja, inaczej otępienie, to zespół objawów, który charakteryzuje się dysfunkcją w życiu codziennym spowodowaną upośledzeniem funkcji poznawczych. Jest ona jedną z przyczyn niepełnosprawności i śmiertelności. W związku z tym identyfikacja czynników ryzyka i czynników zapobiegawczych otępieniu jest priorytetem.
ADHD wiąże się ze zwiększonym ryzykiem demencji?
Niedawne badanie przeprowadzone na ponad 100 000 dorosłych w wieku od 51 do 70 lat, wykazało, że osoby nowo zdiagnozowane z ADHD mają prawie trzy razy wyższe ryzyko otępienia [1]. To znacząca różnica – nawet po uwzględnieniu innych czynników, takich jak wiek, płeć, choroby współistniejące, status społeczno-ekonomiczny czy palenie papierosów.
Czytaj także: Zwiększone ryzyko wystąpienia otępienia z ciałami Lewy’ego u dorosłych z ADHD
ADHD a demencja — badanie
Na początku obserwacji próba 109 218 uczestników miała średni wiek 57,7 lat. 56 474 uczestników (51,7%) było płci żeńskiej, 52 744 uczestników (48,3%) płci męskiej. Grupa osób z ADHD była młodsza od grupy bez ADHD (średni wiek, 55,7 vs 57,7 lat).
Podczas okresu obserwacji 730 uczestników (0,7%) otrzymało diagnozę ADHD, a 7726 (7,1%) diagnozę demencji. Otępienie wystąpiło u 96 z 730 uczestników (13,2%) z ADHD i u 7630 z 108 488 uczestników (7,0%) bez ADHD. W analizie pierwotnej obecność ADHD była statystycznie istotnie związana ze zwiększonym ryzykiem demencji niż u badanych osób bez ADHD.
ADHD może być związane ze zwiększonym ryzykiem otępienia na podstawie powszechnych wyników zdrowotnych, obserwacji klinicznych, badań rodzinnych i badań ryzyka epidemiologicznego. Metaanalizy zidentyfikowały 6 wyników zdrowotnych (tj. depresję, nadciśnienie w średnim wieku, palenie, cukrzycę typu 2 i niski poziom wykształcenia i aktywności fizycznej), które są modyfikowalnymi czynnikami ryzyka demencji, i konsekwencjami ADHD.
Dwanaście z 14 analiz uzupełniających badanie nie osłabiło wniosków analizy pierwotnej.
Leki psychostymulujące zmniejszają ryzyko otępienia?
Leki psychostymulujące — stosowane u osób z ADHD — znacznie poprawiają funkcje poznawcze. Mogą więc modyfikować potencjalne ryzyko upośledzenia poznawczego.
Z badania wynika, że osoby z ADHD przyjmujące leki psychostymulujące nie wykazały wyraźnego wzrostu ryzyka demencji związanego z ADHD (!). To sugeruje, że leki na ADHD mogą chronić przed otępieniem. Stąd tak ważne jest jak najszybsze rozpoznanie ADHD.
ADHD w podeszłym wieku czy otępienie? Warto diagnozować ADHD u seniorów?
W badaniu zwrócono również uwagę, że im później zdiagnozowano ADHD, tym większe było ryzyko rozwoju otępienia. To może wskazywać na możliwe wspólne mechanizmy obu zaburzeń. Ten temat pokazuje, jak ważne jest, by ADHD traktować poważnie — także u dorosłych. Nie należy więc bagatelizować objawów ADHD u osób w dojrzałym wieku.
Obserwacje kliniczne i badania sugerują, że ADHD u dorosłych wydaje się naśladować niektóre objawy otępienia (np. utratę pamięci). Niemniej ADHD jest niedoszacowane u osób starszych. Diagnozy w tej grupie wiekowej koncentrują się na demencji, która w rzeczywistości może nią nie być.
Czytaj także: U osób w podeszłym wieku ADHD często jest mylone z otępieniem
Czy warto diagnozować ADHD?
Wyniki badania wykazały, że ADHD wiązało się z 2,77-krotnie większym ryzykiem wystąpienia otępienia. Analizy uzupełniające potwierdziły ten związek. W badaniu zwrócono również uwagę, że im później zdiagnozowano ADHD, tym większe było ryzyko rozwoju otępienia.
Co ciekawe, osoby z ADHD, które stosowały leki stymulujące, nie wykazywały istotnie wyższego ryzyka demencji.
Wyniki badania po raz kolejny podkreślają, jak ważne dla osób z ADHD jest wczesne rozpoznanie tego zaburzenia. Kolejno zadbanie o odpowiednie wsparcie psychoedukacyjne i dostępność opieki zdrowotnej. Niestety w Polsce nadal brakuje specjalistów od ADHD.
ADHD literatura
[1] Levine SZ, Rotstein A, Kodesh A, Sandin S, Lee BK, Weinstein G, Schnaider Beeri M, Reichenberg A. Adult Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder and the Risk of Dementia. JAMA Netw Open. 2023 Oct 2;6(10):e2338088. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2023.38088. PMID: 37847497; PMCID: PMC10582792
