Okres okołoporodowy określany jest jako czas od poczęcia do roku po urodzeniu dziecka. Jest to czas wielu zmian w życiu kobiety, łączy się on ze znacznym wzrostem ryzyka pojawienia się lub zaostrzenia problemów ze zdrowiem psychicznym. Ryzyko to jest wyższe niż w wielu innych momentach życia kobiety. Rozpoznawalność zaburzeń zdrowia psychicznego w tym czasie jest niska. Bez rutynowych, przesiewowych badań ok. 75% kobiet spełniających kryteria depresji lub zaburzeń lękowych pozostaje niezdiagnozowanych i tylko 10% kobiet potrzebujących pomocy psychiatrycznej ją otrzymuje. Wpływa to na cały system rodzinny i promuje dysfunkcje którym można zapobiec.
Doświadczanie ciąży i rodzicielstwa jest bardzo zróżnicowane. Są jednak pewne grupy kobiet wyjątkowo narażone na wykluczenie, brak wsparcia i doświadczenia traumatyczne: kobiety migrujące w tym uchodźczynie, kobiety doświadczające przemocy, kobiety homoseksualne i biseksualne. Rozpowszechnienie problemów ze zdrowiem psychicznym w ciąży w tych grupach jest wyższe.
Żeby poprawić wykrywalność chorób psychiatrycznych w ciąży należy rutynowo stosować badania przesiewowe, które same w sobie nie decydują o diagnozie jednak zawężają ilość osób, u których należy pogłębić diagnostykę konkretnego zaburzenia. Badania te najczęściej są wykonywane przez lekarzy ginekologów. Do badania przesiewowego depresji w ciąży i po jej zakończeniu służy EPDS – Edynburska Skala Depresji Poporodowej. W okresie okołoporodowym badanie to powinno być wykonane co najmniej czterokrotnie: po potwierdzeniu ciąży, kilka miesięcy później w przebiegu ciąży, ok. 10 tyg. po porodzie, kilka miesięcy później w pierwszym roku po porodzie.
Skala testu zawiera się od 0 do 30 pkt. Po uzyskaniu co najmniej 13 pkt. stan zdrowia psychicznego kobiety powinien być oceniony przez lekarza psychiatrę. Po uzyskaniu 10-12 pkt. test należy powtórzyć po 2-4 tygodniach, ponieważ jego wynik może wzrosnąć. Natomiast kiedy kobieta odpowie pozytywnie na pytanie 10 dotyczące tendencji autoagresywnych jej stan zdrowia powinien być oceniony przez lekarza psychiatrę niezwłocznie, ponieważ być może powinno się zintensyfikować leczenie lub rozważyć hospitalizację. Gdy z powodu objawów klinicznych lekarz ginekolog podejrzewa zaburzenie depresyjne należy wykonać test w dowolnym momencie okresu okołoporodowego poza rutynowo zalecanym schematem. Test może być również wykonywany samodzielnie przez zaniepokojoną swoim stanem zdrowia pacjentkę, po jego wypełnieniu należy skonsultować się z lekarzem psychiatrą.
Warto w trakcie badania przesiewowego zwrócić również uwagę na objawy z grupy zaburzeń lękowych. Najczęściej występującymi są: uogólnione zaburzenia lękowe, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, napady lęku, agorafobia, fobia społeczna, fobie specyficzne (dotyczące konkretnego obiektu). Współwystępowanie zaburzeń depresyjnych i lękowych jest bardzo powszechne. W tym celu przydatna jest poza badaniem klinicznym omawiana wcześniej EPDS w punktach 3,4 oraz 5. Inne potrzebne narzędzia diagnostyczne stosowane są w razie potrzeby w trakcie badania przez lekarza psychiatrę.
Kobieta powinna być zachęcana do dzielenia się informacjami dotyczącymi swojego stanu zdrowia psychicznego z lekarzem. Jeśli się na to zgodzi wywiad powinien być poszerzony o rozmowę z partnerem lub partnerką. Jeżeli testy przesiewowe nie zasygnalizują możliwości zaburzenia psychiatrycznego, samo stworzenie na to przestrzeni i uwzględnienie tych badań w przebiegu ciąży znacznie zwiększa szansę zgłoszenia się po pomoc kobiet w późniejszych etapach okresu okołoporodowego lub po jego zakończeniu gdy pojawią się objawy wskazujące na pogorszenie się stanu zdrowia psychicznego.
https://instagram.com/dr.marciniwanski?utm_medium=copy_link
Literatura:
Mental Health Care in the Perinatal Period, Australian Clinical Practice Guideline, Oct. 2017