W artykule Wyborczej z dnia 8.12. 2024 r. czytamy, że w Polsce obserwuje się ogromny wzrost liczby diagnoz osób w spektrum autyzmu. Autorka sugeruje, że ten stan rzeczy może być „błędem systemu”. Na czym polega ów błąd?
Lepsza diagnostyka i większa świadomość społeczna
Z pewnością stały wzrost liczby osób, u których diagnozuje się zaburzenia neurorozwojowe, wynika z lepszego dostępu do diagnostyki. Wiąże się on również z większą świadomością społeczną, stopniowym ściąganiem stygmy ze zjawiska neuroróżnorodności. W social mediach coraz częściej czytamy o osobach neuroatypowych, widzimy rolki przedstawiające objawy, z którymi się mierzą. Czy zatem dyskusję można zakończyć? Niezupełnie.
Mówiąc o neuroatypowości, zwykle mamy na myśli dwa zaburzenia neurorozwojowe — ASD, czyli zaburzenia ze spektrum autyzmu oraz ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Analizując działanie systemów edukacji i opieki zdrowotnej w Polsce, można zauważyć, że te uznają czy może nawet aprobują bardziej jedno z tych dwóch zaburzeń. Jest nim ASD.
Dowiedz się więcej na PsychiatraPlus.pl. Dzieci z ADHD w edukacji — czego o nich nie wiemy?
Subwencje oświatowe dla dzieci ze spektrum autyzmu
Jak słusznie zauważa autorka tekstu Wyborczej, „Obecnie polski system preferuje dzieci ze spektrum, przyznając na ich kształcenie wyższe subwencje niż dzieciom z innymi problemami”. Wyższe subwencje oświatowe to jedno. Druga, nieco bardziej kontrowersyjna kwestia to fakt, iż dzieci z diagnozą ADHD od 2011 roku są całkiem wykluczone z tego wsparcia. Tymczasem zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) jest najczęściej występującym zaburzeniem neurorozwojowym. Znacznie częstszym niż spektrum autyzmu (1,2).
Diagnoza spektrum autyzmu zamiast ADHD
Ze względu na to, że dzieci z ADHD nie mogą liczyć na pomoc ze strony placówek oświaty, rodzice często starają się uzyskać diagnozę spektrum autyzmu, by otrzymać to wsparcie w postaci subwencji oświatowej czy nauczyciela współorganizującego. Trudno mieć do nich pretensje, bo wina leży po stronie systemu.
Podczas posiedzenia zespołu parlamentarnego ds. ADHD, który powstał w tym roku, Naczelnik Wydziału Edukacji Włączającej, Jan Kosiński-Gortych, przyznał, że „W Polsce jest prawdopodobnie około trzy razy więcej osób w spektrum niż to wynika z danych Światowej Organizacji Zdrowia”. Problem ten zauważyła również Konsultantka Krajowa ds. Psychiatrii Dzieci i Młodzieży, Aleksandra Lewandowska.
Wydaje się więc, że błąd systemu jest rozpoznany i na ten moment akceptowany. Tymczasem w tekście Wyborczej o ADHD nie ma ani słowa.
Czytaj także: Leki na ADHD a śmiertelność pacjentów
Kłopot z brakiem pomocy dla dzieci z ADHD w placówkach oświaty podnosiła również Rzeczniczka Praw Dziecka Monika Horna-Cieśla. 8 października wystosowała ponowny apel do Ministerstwa Edukacji Narodowej o objęcie dzieci z ADHD kształceniem specjalnym oraz zabezpieczenie w związku z tym środków finansowych w subwencji oświatowej. List otwarty popierający to stanowisko wystosował także dr hab. n. med. Jarosław Jóźwiak.
ADHD nadal niedodiagnozowane
Mimo sytuacji opisanych wyżej, to wokół ADHD funkcjonowało i nadal funkcjonuje wiele mitów, a osoby żyjące z tym zaburzeniem są stygmatyzowane — nawet przez lekarzy. Choć liczba diagnoz ADHD rośnie z roku na rok, Polska pod tym względem pozostaje daleko w tyle. Co więcej, w naszym kraju farmakoterapia stymulantami stosowana w ADHD pozostaje wciąż kontrowersyjna. Nie zmieniają tego nawet europejskie czy międzynarodowe wytyczne, a także wyniki metaanaliz traktujące nie tylko o skuteczności stymulantów w ADHD w kontekście minimalizowania objawów osiowych, ale i w zmniejszaniu ryzyka wystąpienia zaburzeń często współistniejących z ADHD (uzależnienia, depresja, lęk etc.) oraz innych problemów zdrowotnych.
Dowiedz się więcej na PsychiatraPlus.pl. Metylofenidat poprawia labilność emocjonalną dzieci z ADHD
Ten stan rzeczy nie dziwi, biorąc pod uwagę fakt, że niektórzy lekarze nadal wątpią w istnienie ADHD i niechętnie je diagnozują, a tym bardziej leczą, mimo że każdego z nich obowiązuje Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 (lub DSM-V), w której to zaburzenie widnieje od kilkudziesięciu lat.
Obejrzyj wywiad z prof. Same, Changiem, kanadyjskim ekspertem od ADHD.
Bibliografia
- Danielson ML, Claussen AH, Bitsko RH, Katz SM, Newsome K, Blumberg SJ, Kogan MD, Ghandour R. ADHD Prevalence Among U.S. Children and Adolescents in 2022: Diagnosis, Severity, Co-Occurring Disorders, and Treatment. J Clin Child Adolesc Psychol. 2024 May-Jun;53(3):343-360. doi: 10.1080/15374416.2024.2335625. Epub 2024 May 22. PMID: 38778436; PMCID: PMC11334226.
- WHO, Autism, https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/autism-spectrum-disorders-(asd).
