ADHD jest zaburzeniem neurorozwojowym o złożonej, wieloczynnikowej etiologii, w której istotną rolę odgrywają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Coraz częściej podkreśla się również znaczenie wczesnych doświadczeń społecznych, zwłaszcza relacji między dzieckiem a rodzicem.
Objawy ADHD u dzieci a ich relacja z rodzicami
Badacze postanowili zweryfikować nową hipotezę. Zgodnie z nią impulsywność oraz trudności w odraczaniu gratyfikacji — charakterystyczne dla dzieci z cechami ADHD — wiążą się z jakością wczesnych interakcji z rodzicami.
W badaniu wzięło udział 112 dzieci w wieku przedszkolnym wraz z matkami. Wszyscy pochodzili z Londynu lub Hongkongu. Żaden z uczestników nie posiadał formalnej diagnozy ADHD ani nie przyjmował leków stosowanych w leczeniu tego zaburzenia. Za pomocą specjalnego kwestionariusza badacze wyselekcjonowali jednak próbę badawczą w taki sposób, aby większość dzieci wykazywała niski lub średni poziom objawów charakterystycznych dla ADHD.
Badanie
Dzieci wraz z matkami uczestniczyły w zadaniu Parent–Child Delay Frustration Task (PC-DeFT), zaprojektowanym jako wspólna, wymagająca współpracy aktywność. Zadanie miało formę gry komputerowej, w której na ekranie pojawiało się czerwone światło symbolizujące konieczność oczekiwania. Zadaniem dziecka było naciśnięcie przycisku w celu zmiany czerwonego światła na zielone, co sygnalizowało rozpoczęcie działania. Kiedy pojawiało się zielone światło rodzic miał za zadanie „udać się do sklepu” i zdobyć wskazany przedmiot.
W większości prób (12 z 18) zielone światło pojawiało się natychmiast po naciśnięciu przycisku przez dziecko. W pozostałych sześciu próbach wprowadzono opóźnienie – światło zmieniało się na zielone dopiero po upływie 5 lub 10 sekund. Informacja o możliwym opóźnieniu nie była wcześniej przekazywana uczestnikom.
Celem zadania była ocena, jak dzieci i ich matki radzą sobie z sytuacją oczekiwania oraz potencjalnie wywoływaną przez nią frustracją. Reakcje emocjonalne obu stron były szczegółowo rejestrowane i oceniane przez przeszkolonych obserwatorów.
CZYTAJ TAKŻE: ADHD a przedwczesne dojrzewanie płciowe
Jak reakcje rodziców wpływały na objawy związane z ADHD u dzieci?
Po upływie 12–18 miesięcy badacze zwrócili się do nauczycieli dzieci z prośbą o ocenę nasilenia cech związanych z ADHD, ze szczególnym uwzględnieniem impulsywności oraz trudności w radzeniu sobie z oczekiwaniem. Wyniki pokazały, że zachowania te występowały istotnie częściej u dzieci, których rodzice w trakcie zadania PC-DeFT wykazywali negatywne reakcje emocjonalne w odpowiedzi na momenty wymagające cierpliwości.
Co istotne, nie stwierdzono istotnych różnic między rodzinami z Londynu i Hongkongu. Sugeruje to, że zaobserwowany związek między rodzicielską reakcją emocjonalną a późniejszymi trudnościami u dzieci ma charakter uniwersalny. Jest on więc niezależny od kontekstu kulturowego i geograficznego.
CZYTAJ TAKŻE: Frustracja dzieci z ADHD. Co może zrobić rodzic?
Wyniki badania
Badanie dostarcza dowodów na to, że negatywne reakcje rodziców mogą mieć wpływ na nasilenie objawów ADHD w późniejszym czasie. Dzieje się tak nawet jeśli dzieci nie mają formalnej diagnozy. Choć takie interakcje nie są bezpośrednią przyczyną zaburzenia, mogą kształtować sposób, w jaki objawy ADHD rozwijają się i ujawniają.
Wyniki te podkreślają, jak duże znaczenie dla zdrowia i rozwoju dziecka mają wspierające relacje z rodzicami już od najmłodszych lat.
