Większość ludzi odczuwa naturalną nieśmiałość lub obawę w pewnych sytuacjach społecznych — na przykład kiedy poznają kogoś nowego lub występują przed innymi ludźmi. Jednak u niektórych osób poczucie lęku może być bardzo intensywne i przeszkadzać w codziennym życiu.
Lęk społeczny, zwany inaczej fobią społeczną jest formą zaburzenia lękowego, które pojawia się w obecności innych osób i/lub w różnych sytuacjach społecznych. Pierwsze objawy mogą wystąpić już w dzieciństwie, a w życiu dorosłym poważnie wpłynąć na codzienne funkcjonowanie. Szacuje się, że zaburzenie to dotyczy nawet kilku procent społeczeństwa.
Lęk społeczny może powstrzymywać przed wszystkim, co chcielibyśmy robić np. uczestnictwie w wydarzeniach (takich jak wesela lub wieczorne spotkania integracyjne). Może on również powstrzymywać przed jedzeniem poza domem lub realizowaniem hobby, które wiąże się z kontaktem z innymi ludźmi. Fobia społeczna może również wpływać na ważne sprawy, które musimy załatwić, np. w pracy, na uczelni lub na spotkaniach, na których trzeba rozmawiać z innymi. Można również obawiać się wizyt w nieznanych miejscach i przebywania w towarzystwie ludzi, których nie zna się zbyt dobrze.
Martwienie się o ocenę w kontaktach z innymi ludźmi, odczuwanie niepokoju na samą myśl o rozmowie z nieznajomymi lub obawa, że inni ludzie zauważą nasz niepokój – wskazują prawdopodobieństwo wystąpienia lęku społecznego. Ponadto, może wystąpić szereg objawów psychofizycznych jak np. uczucie gorąca, potliwość, trzęsienie się, trudności z wyraźnym mówieniem (np. jąkanie się, zmiana głosu), duszności, przyspieszone bicie serca.
Co powoduje lęk społeczny?
Na odczuwanie lęku wpływa wiele różnych czynników. Wśród nich możemy wyróżnić przyczyny społeczne, czyli sposób, w jaki inni ludzie traktowali nas w przeszłości. Mogło to być na przykład zastraszanie lub zawstydzanie w sytuacji społecznej. Przykre doświadczenia mogą ograniczać w obawie przed powtórką kłopotliwej sytuacji. Osoby z lękiem społecznym często myślą w określony sposób. Twierdzą, że nie mają dobrych umiejętności społecznych i że w towarzystwie są nudne. Dodatkowo myślą, że wszyscy zwracają na nich baczną uwagę, zauważają niepokój i mają o nich negatywne zdanie. Powtarzające się schematy myślenia mogą podtrzymywać lęk społeczny i wpływać negatywnie na samoocenę.
Istnieją także przyczyny biologiczne, gdyż człowiek ewoluował, by żyć w społeczeństwie. W naszych genach zapisane jest silne pragnienie aprobaty u innych osób. Jeśli cierpimy na lęk społeczny, mogą pojawiać się u nas myśli, że ta aprobata nie nastąpi i obawiamy się odrzucenia.
Ponadto, jeśli ktoś w rodzinie cierpi na lęk społeczny, istnieje prawdopodobieństwo, że ta przypadłość dotknie również nas samych. Może wynikać to z podobnej natury i osobowości. Co więcej, można przypuszczać, że pewne skłonności do lęku społecznego są dziedziczne zarówno po najbliższej rodzinie, jak i po bardzo dalekich przodkach. Najbardziej prawdopodobne jest jednak to, że nasz lęk jest wynikiem połączenia wszystkich tych czynników.
Co podtrzymuje lęk społeczny?
Myśli i zachowania
Sposób myślenia przed, w trakcie i po sytuacjach społecznych może przyczyniać się do odczuwania lęku społecznego. Myśli te mogą powodować zachowanie lub reakcję w określony sposób. Wydają się wtedy bardziej realne i silniejsze, a co za tym idzie, podtrzymują lęk społeczny.
Unikanie
Lęk społeczny powoduje, że odruchowo będziemy unikać sytuacji społecznych lub próbować uciec od nich tak szybko, jak to możliwe. Jest to zrozumiałe, lecz w ten sposób wytwarza się błędne koło. Unikanie może podtrzymywać lęk społeczny. Wstrzymuje również od pozytywnych doświadczeń społecznych, które pomogłyby nam poczuć się pewniej i zmienić niektóre negatywne myśli. Co więcej, brak praktyki we własnych umiejętnościach społecznych, zmniejsza wiarę w swoje możliwości. Im dłużej unika się sytuacji społecznych, tym bardziej przeraża sama myśl znalezienia się w nich.
Zwiększona koncentracja na sobie
Osoby cierpiące na lęk społeczny często koncentrują się wyglądzie i mowie ciała podczas sytuacji społecznych. Koncentrowanie uwagi na tych aspektach może zintensyfikować to zaburzenie.
Większość ludzi ma tendencję do przeceniania tego, jak bardzo inni zwracają na nich uwagę, a jeśli cierpimy na lęk społeczny – zdarza się to jeszcze częściej. Skupianie się na jąkaniu czy czerwienieniu może sprawić, że trudno będzie się skoncentrować lub włączyć do rozmowy w sytuacji społecznej – a to z kolei wzmacnia przekonanie, że nie radzimy sobie dobrze.
Przesadne skupianie się na swoim ciele, zwiększa prawdopodobieństwo zauważenia nawet drobnych oznak tych symptomów. Nasz umysł może wyolbrzymiać negatywny wpływ i ich eksponowanie. To może wzmagać niepewność i pogorszyć objawy.