Wbrew rozpowszechnionym opiniom, ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej, ang. attention deficit hyperactivity disorder) nie jest nowym schorzeniem. Pierwsze doniesienie dotyczące nadpobudliwych chłopców podał w 1775 roku Melchior Adam Weikard. W kolejnych latach także inni lekarze opisywali tę grupę dzieci, jednak dość długo uważano, że jest to problem wychowawczy, a nie zaburzenie medyczne, stąd długo nie nadawano temu zaburzeniu nazwy medycznej.
Na początku XX wieku (1902) brytyjski pediatra, George Frederick Still w swoich wykładach dotyczących “Nieprawidłowych stanow psychicznych u dzieci” opisał zachowanie hiperaktywnych i impulsywnych chłopców, nazywając to defektem kontroli moralnej. Kilka lat później (1908), brytyjski neurolog i psychiatra Alfred F. Tredgold donosił o dzieciach z łagodnym uszkodzeniem mózgu, którzy wykazują zachowania charakterystyczne dla ADHD. Swoją teorię oparł na od dawna obserwowanym fakcie występowania objawów problemów z koncentracją i kontrolą impulsów u dzieci po poważnych uszkodzeniach głowy, zapaleniu opon mózgowych i zakaźnych encefalopatiach (np. odra).
W roku 1957 Laufer stwierdził jednak, że podobne objawy mogą występować także u dzieci bez wyraźnego czynnika sprawczego (urazu lub choroby) i użył w ich przypadku terminu hiperkinetycznego zaburzenia impulsów.
Zaledwie kilka lat później (1963), w trakcie badań nad zastosowaniem metylofenidatu, pochodnej amfetaminy (więcej o metylofenidacie na naszym kanale na YT), Keith Conners opisał dzieci korzystajęce z leku jako dzieci z zaburzeniem emocjonalnym (pisząc o nich jako o “dzieciach zaburzonych”).
W dalszym ciągu wielu lekarzy skłaniało się jednak do hipotezy mówiącej o przyczynie organicznej (chorobowej) tego zaburzenia. Twierdzili oni, że każde dziecko z powyższymi objawami należy traktować jako posiadające minimalną dysfunkcję mózgu, niezależnie od tego, czy da się to wykazać w badaniu neurologicznym. W związku z tym w 1966 roku Clemets napisał: “Termin minimalna dysfunkcja mózgu dotyczy dzieci z inteligencją bliską przeciętnej, przeciętną i ponadprzeciętną, z pewnymi ograniczeniami w uczeniu się i zachowaniu w stopniu nasilenia łagodnym do ciężkiego, związanymi z odchyleniem funkcji ośrodkowego układu nerwowego. Odchylenia te mogą się manifestować w różnych kombinacjach pogorszenia percepcji, konceptualizacji, mowy, pamięci, kontroli uwagi, impulsów i funkcji motorycznej“.
Ponieważ w kolejnych latach wielu lekarzy zgłaszało, że istnieje duża grupa dzieci po urazach mózgu, które nie wykazują podobnych objawów, w 1968, w amerykańskiej klasyfikacji chorób (DSM-II) wprowadzono termin hiperkinetycznej reakcji dzieciństwa, którą zdefiniowano jako: “Zaburzenie charakteryzujące się nadaktywnocią, pobudzeniem, łatwą rozpraszalnością i krótkim zakresem uwagi, szczególnie u małych dzieci; zaburzenie to zazwyczaj ustępuje w wieku nastoletnim”.
W latach 70-tych dotychczasowy nacisk na hiperaktywność ustępował coraz bardziej naciskowi na zaburzenie uwagi. W 1972 roku, w swoim liście do Kanadyjskiego Towarzystwa Pscyhologicznego, V. Douglas przekonywał, że zaburzenie utrzymywania uwagi oraz kontroli impulsów to znacznie ważniejsze objawy, niż hiperaktywność. Co więcej, to właśnie te objawy najlepiej reagowały na leczenie stymulantami. Ponieważ list ten odbił się szerokim echem w środowisku psychiatrycznym, w 1980 roku kolejne wydanie amerykańskiej nomenklatury medycznej (DSM-III) wymieniało już zaburzenie z deficytem uwagi (z lub bez hiperaktywności) (attention deficit disorder, ADD).
Trwała cały czas dyskusja nad tym, na ile hiperaktywność jest istotnym objawem zaburzenia, tzn. czy osoby z hiperaktywnością mają odmienny podtyp tego samego zaburzenia, czy też raczej mają inne zaburzenie. W 1987 wydano kolejną edycję amerykańskiej nomenklatury chorób (DSM-III-R) wprowadzając ostatecznie termin zaburzenia z deficytem uwagi i hiperaktywnością (attention deficit hiperactivity disorder, ADHD).
Literatura
Still GF (1902) Some abnormal psychical conditions in children: the Goulstonian lectures. Lancet 1:1008–1012
Laufer MW, Denhoff E, Solomons G (1957) Hyperkinetic impulse disorder in children’s behavior problems. Psychosom Med 19:38–49
Clements SD (1966) Minimal brain dysfunction in children: terminology and identification: phase one of a three-phase project. US Department of Health, Education and Welfare, Washington DC
American Psychiatric Association (1968) Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-II), 2nd edn. American Psychiatric Association, Washington DC
Douglas VI (1972) Stop, look and listen: the problem of sustained attention and impulse control in hyperactive and normal children. Can J Behav Sci 4:259–282
American Psychiatric Association (1980) Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-III), 3rd edn. American Psychiatric Association, Washington DC
Osoby zainteresowane tematyką najnowszych informacji naukowych ze świata ADHD zapraszamy na naszą grupę ADHD u dzieci, ADHD u kobiet oraz ADHD u dorosłych.
Zapraszam też do subskrybowania naszego kanału na YT, gdzie zajmujemy się tematyką ADHD.
