Diagnoza ADHD jest procesem wieloaspektowym, który wymaga wiedzy, doświadczenia oraz indywidualnego podejścia do pacjenta. Wiele osób zastanawia się, który specjalista może postawić diagnozę i jakie narzędzia diagnostyczne są stosowane. Kto może diagnozować ADHD, jak przebiega proces diagnostyczny oraz kto może odegrać w nim ważną rolę?
Kto diagnozuje ADHD?
Psychiatra
Psychiatra to lekarz (absolwent medycyny) specjalizujący się w leczeniu chorób i zaburzeń psychicznych. Może postawić diagnozę na podstawie opinii dostarczonej przez innego specjalistę, przeprowadzić pełną diagnozę ADHD, przepisać leki oraz zaproponować inne formy terapii, np. psychoedukację, terapię DBT. Niestety, nie każdy psychiatra jest specjalistą od diagnostyki i leczenia ADHD. Stąd warto sprawdzić kwalifikację lekarza przed wizytą.
Jeśli jednak podczas wizyty lekarz poinformuje nas, że nie zajmuje się ADHD, powinien wskazać innego lekarza, który może nam pomóc w tym aspekcie.
Psycholog
Psycholog to osoba po 5-letnich studiach psychologicznych, specjalizuje się w analizie zachowań i emocji, diagnozowaniu oraz terapii.
- Zalety: przeszkolony w diagnostyce i doradztwie. Często stosuje narzędzia diagnostyczne, takie jak wywiad DIVA 5.0, i oferuje terapię.
- Wady: nie może przepisywać leków, więc w przypadku leczenia farmakologicznego współpracuje z lekarzem.
Neurolog, lekarz rodzinny lub pediatra
Neurolodzy i lekarze pierwszego kontaktu mogą przeprowadzić diagnozę ADHD, szczególnie u dzieci. Może też prowadzić leczenie, jeśli jest specjalistą od tego zaburzenia. Statystyki mówią, że 90% dzieci z ADHD w USA leczonych jest przez pediatrów.
- Zalety: znają historię zdrowia pacjenta, są łatwo dostępni i mogą przepisać leki.
- Wady: jeśli nie są specjalistami od ADHD, ich wiedza na ten temat, szczególnie u dorosłych, może być ograniczona.
Inni specjaliści
W diagnozie ADHD może uczestniczyć (np. w aspekcie zbierania ustrukturyzowanego wywiadu DIVA) terapeuta, pielęgniarka, doradca zawodowy, coach czy pracownik socjalny. Choć ich role często ograniczają się do wykonania testu przesiewowego, wstępnej oceny lub wsparcia w zarządzaniu objawami, jeśli są odpowiednio przeszkoleni (np. do wykonywania testu DIVA), mogą odegrać ważną rolę w uzyskaniu diagnozy ADHD.
Czytaj także: Jak dobrze żyć z ADHD, czyli diagnoza ADHD i co dalej?
Jak przebiega wywiad diagnostyczny ADHD?
Diagnoza ADHD opiera się na kompleksowym, ustrukturyzowanym wywiadzie diagnostycznym. Pozwala on ocenić objawy pacjenta w różnych aspektach życia oraz ich wpływ na funkcjonowanie. Jednym z najczęściej stosowanych narzędzi w diagnostyce osób dorosłych jest wywiad DIVA 5.0 (Diagnostic Interview for ADHD in Adults). Wywiad ten może być przeprowadzony przez odpowiednio przeszkolonego pracownika należącego do jednego z powyższych zawodów.
Wywiad DIVA 5.0 – kluczowe elementy
- Ocena objawów występujących w dzieciństwie i dorosłości
Podstawą diagnozy ADHD jest potwierdzenie, że objawy były obecne zarówno w dzieciństwie, jak i w wieku dorosłym. Stąd w tym celu specjalista zbiera szczegółowy wywiad na temat historii pacjenta. W miarę możliwości zostaje on uzupełniony informacjami od osób, które znały pacjenta w dzieciństwie (np. rodziców, opiekunów). - Realne przykłady zachowań
Specjalista podaje konkretne przykłady zachowań, które mogą świadczyć o ADHD, i pyta pacjenta, czy takie sytuacje miały miejsce w przeszłości lub występują obecnie. - Ocena wpływu objawów na życie
Wywiad obejmuje analizę funkcjonowania w pięciu kluczowych obszarach:- Praca lub szkoła
- Relacje z rodziną i bliskimi
- Interakcje społeczne
- Czas wolny i hobby
- Samoocena i wiara w siebie
- Współudział rodziny lub partnera w diagnozie ADHD
Ważną częścią procesu diagnostycznego może być włączenie bliskich pacjenta, takich jak rodzice, rodzeństwo, osoby partnerskie lub inni członkowie rodziny. Ich perspektywa pozwala na uzupełnienie obrazu objawów oraz lepsze zrozumienie ich wpływu na życie codzienne pacjenta. Jednak udział innego członka rodziny nie jest konieczny.
Czytaj także: Coaching ADHD – skuteczne wsparcie osób z ADHD
Rola rodziny i bliskich w diagnozie ADHD
Osoby bliskie pacjentowi, takie jak partnerzy, rodzice czy przyjaciele, mogą odegrać kluczową rolę w procesie diagnozy. Ich udział polega na:
- dostarczeniu informacji na temat zachowań pacjenta z przeszłości i teraźniejszości.
- uzupełnieniu odpowiedzi pacjenta, zwłaszcza w sytuacjach, gdy pacjent nie pamięta szczegółów z dzieciństwa.
- współpracy w planowaniu terapii, szczególnie jeśli objawy ADHD znacząco wpływają na relacje rodzinne lub partnerskie.
Udział tych osób w zbieraniu wywiadu jest pomocny, ale nieobowiązkowy.
Kto leczy ADHD?
Diagnoza to pierwszy krok. Leczenie ADHD jest procesem, który wymaga współpracy różnych specjalistów. W krajach o wysokiej świadomości ADHD (przede wszystkim USA i Kanada), do prowadzenia leczenia ADHD zatrudniani są przede wszystkim odpowiednio przeszkoleni lekarze rodzinni i pediatrzy.
- Psychiatra, neurolog, pediatra, lekarz rodzinny (posiadający odpowiednie doświadczenie w leczeniu ADHD): potwierdza diagnozę, odpowiada za farmakoterapię i monitorowanie skuteczności leków.
- Psycholog lub terapeuta: prowadzi terapię behawioralną, która wspiera rozwój umiejętności zarządzania objawami.
- Coach lub doradca zawodowy: prowadzi psychoedukację, coaching, pomaga w organizacji codziennego życia, zarządzaniu czasem i osiąganiu celów.
Marihuana hamuje działanie leków na ADHD? Dowiedz się więcej na PsychiatraPlus.pl
Diagnoza i leczenie ADHD
Diagnoza ADHD to proces wymagający zaangażowania różnych specjalistów oraz – czasami – bliskich pacjenta. Wywiad DIVA 5.0 jest jednym z narzędzi, które umożliwiają dokładną ocenę objawów i ich wpływu na codzienne funkcjonowanie. Stąd wielu specjalistów korzysta z tegoż dokumentu.
Wybór odpowiedniego specjalisty oraz włączenie rodziny do procesu diagnostycznego i terapeutycznego pozwala na stworzenie kompleksowego planu leczenia, który uwzględnia unikalne potrzeby pacjenta z ADHD. Bardzo ważne, aby diagnostyką i leczeniem ADHD zajmowali się pracownicy z odpowiednim doświadczeniem w prowadzeniu osób z ADHD.
