Otyłość to stan, w którym organizm gromadzi nadmierną ilość tłuszczu. Stwierdza się ją przy indeksie masy ciała BMI powyżej 30. Mówimy o niej również, gdy tkanka tłuszczowa stanowi więcej niż 30% całkowitej masy ciała u kobiet i 25% u mężczyzn. Stanowi globalny problem zdrowotny, który niestety narasta. Najczęściej jest kojarzona z różnymi chorobami takimi jak cukrzyca typu drugiego, choroby serca i nadciśnienie. Jednak najnowsze badania na myszach, muszkach owocówkach i ludziach pokazują nowe spojrzenie na negatywny wpływ otyłości. Mianowicie z dużym prawdopodobieństwem otyłość niekorzystnie wpływa na funkcje poznawcze.
Otyłość a spadek funkcji poznawczych
Naukowcy z Uniwersytetu w Gironie z Hiszpanii przeprowadzili badania dotyczące wpływu otyłości na funkcje poznawcze. Wykazały one, że nadmierna tkanka tłuszczowa może mieć znaczący wpływ na spadek funkcji poznawczych. Badacze zbadali na modelach ludzkich i zwierzęcych mechanizmy zaangażowane w dwukierunkowe interakcje między ekspresją genów tkanki tłuszczowej a zdolnościami poznawczymi.
Badacze zidentyfikowali 188 genów (za pomocą sekwencjonowania RNA komórek w tkance tłuszczowej) powiązanych z wydajnością mózgu w trzech kohortach ludzi. Kohorta 1 liczyła 22 uczestników, kohorta 2 – 816 uczestników, a kohorta 3 – 40 uczestników. Naukowcy powiązali te geny z funkcjami synaps (przekazywanie impulsów nerwowych), metabolizmem witamin, metabolizmem fosfatydyloinozytolu (substancji, która między innymi moduluje funkcje układu nerwowego) i kaskadą aktywacji układu dopełniacza.
Zespół zbadał także ekspresję tych genów, która jest najbardziej powiązana z zestawem testów neuropsychologicznych, w tkankach tłuszczowych myszy i muszek owocówek, aby ocenić możliwe implikacje funkcjonalne. Na koniec zbadali ekspresję kilku z tych genów w komórkach jednojądrzastych krwi obwodowej (PBMC) w powiązaniu z cechami poznawczymi u ludzi.
Jak otyłość wpływa na funkcje poznawcze?
W opisywanym tutaj badaniu naukowcy wykazali, że ekspresja genów związanych z przewodnictwem aksonów, rozwojem układu nerwowego, układu neuronowego, tryptofanem i stanem zapalnym w ludzkiej tkance tłuszczowej była powiązana z funkcjami poznawczymi w trzech różnych kohortach badanych.
Adipokiny
Naukowcy zauważyli, że tkanka tłuszczowa produkuje różne substancje chemiczne, które mogą wpływać na funkcje mózgu. Tutaj chodzi głównie o substancje, które mają charakter hormonalny i nazywają się adipokinami. Adipokiny mogą przekraczać barierę krew-mózg i wpływać na struktury mózgowe odpowiedzialne za procesy poznawcze. Oznacza to, że otyłość rzeczywiście wpływa na funkcje poznawcze.
Stan zapalny
Dowiedziono także, że przewlekły stan zapalny o niskim stopniu nasilenia jest charakterystyczny dla osób otyłych. Co więcej, wykazano, że związek między otyłością a pogorszeniem funkcji poznawczych wynika również ze stanu zapalnego organizmu.
Mózg vs tkanka tłuszczowa
Mózg reguluje pracę tkanki tłuszczowej. Przykładowo współczulne połączenia neurotłuszczowe pośredniczą w lipolizie i wytwarzaniu cytokin. Podczas gdy interakcje neuroimmunologiczne biorą udział w termoregulacji. Natomiast obserwacje na myszach pokazują, że tkanka tłuszczowa reguluje również pracę mózgu. W innym badaniu również genetycznie zmodyfikowane myszy zaprojektowane tak, aby uwalniały peptyd NaKtide w adipocytach, doprowadziły do poprawy pamięci hipokampa poprzez hamowanie zależnej od sodu i potasu sygnalizacji adenozynotrifosfatazy (Na, K-ATPazy) w adipocytach.
Otyłość a zdrowie
Reasumując, chociaż wiemy, że mózg reguluje pracę tkanki tłuszczowej, najnowsze badania pokazują, że odwrotna sytuacja również jest prawdopodobna. Do rozważenia jest także wpływ samej diety na funkcjonowanie mózgu. Z dużym prawdopodobieństwem dieta osób otyłych różni się od diety osób z prawidłowym BMI.
Zrozumienie związku pomiędzy otyłością a funkcjami poznawczymi ma ogromne znaczenie dla zdrowia publicznego. W innych artykułach pisaliśmy także o wpływie otyłości na zdrowie psychiczne. Osoby z nadwagą i otyłością powinny być świadome tego ryzyka i podjąć odpowiednie kroki w kierunku utraty wagi i utrzymania zdrowego stylu życia.
Badania przynoszą nowe światło na złożone oddziaływania pomiędzy naszym ciałem a umysłem. Nadal potrzebujemy dodatkowych badań na większej próbie klinicznej, aby móc z większym prawdopodobieństwem przełożyć je na populację ogólną. Jednak w miarę jak nauka postępuje, nasza wiedza na temat wpływu otyłości na funkcje poznawcze będzie się rozwijać. Mamy nadzieję, że może to przyczynić się do opracowania skuteczniejszych strategii leczenia i prewencji.
