Naukowcy postanowili sprawdzić, czy długotrwałe stosowanie gabapentyny wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju otępienia. W tym celu przeprowadzili szeroko zakrojone badanie retrospektywne wśród osób cierpiących na przewlekły ból kręgosłupa.
Gabapentyna to lek pierwotnie opracowany do leczenia padaczki. Z czasem znalazł jednak zastosowanie także w terapii przewlekłego bólu, zaburzeń lękowych, a nawet problemów ze snem. Pomimo rosnącej popularności, coraz częściej pojawiają się obawy dotyczące jej wpływu na funkcje poznawcze. Aby lepiej zrozumieć to potencjalne zagrożenie, naukowcy przeanalizowali dane dotyczące pacjentów z przewlekłymi bólami krzyża.
Czytaj także: Jakie leki przeciwpadaczkowe stosować u pacjentów z ADHD, aby nie nasilić objawów tego zaburzenia
Na czym polegało badanie?
Naukowcy przeprowadzili retrospektywne badanie kohortowe. Wykorzystali dane z ogólnokrajowej bazy pacjentów z lat 2004–2024. Skupili się na osobach z rozpoznaniem przewlekłego bólu krzyża.
Z badania wykluczono pacjentów, którzy wcześniej stosowali gabapentynę, a także osoby z istniejącym wcześniej otępieniem, padaczką, przebytym udarem lub chorobą nowotworową.
Pacjentów podzielono według wieku oraz częstości przepisywania gabapentyny. Przez 10 lat od diagnozy monitorowano, czy rozwinęło się u nich otępienie lub łagodne zaburzenia poznawcze (MCI).
Czytaj także: Leczenie przeciwpadaczkowe w okresie karmienia piersią
Potencjalny wpływ gabapentyny
Badanie wykazało, że pacjenci, którym wystawiono sześć lub więcej recept na gabapentynę, mieli o 29% wyższe ryzyko rozwoju otępienia oraz o 85% wyższe ryzyko łagodnych zaburzeń poznawczych (MCI) w porównaniu do osób, które nie przyjmowały tego leku.
Po analizie danych według grup wiekowych okazało się, że dorośli w wieku 18–64 lat, którym przepisano gabapentynę, byli szczególnie narażeni. W tej grupie ryzyko demencji było o 110% wyższe, a ryzyko MCI aż o 150% wyższe w porównaniu do rówieśników, którzy nie stosowali gabapentyny.
Zaobserwowano również wyraźną zależność między częstością przepisywania leku a ryzykiem wystąpienia zaburzeń poznawczych. Pacjenci, którzy otrzymali 12 lub więcej recept, mieli o 40% większe ryzyko demencji i o 65% większe ryzyko MCI niż osoby, którym przepisano gabapentynę od 3 do 11 razy.
Czytaj także: Benzodiazepiny a otępienie – nie ma róży bez kolców
Gabapentyna – możliwe wyjaśnienia
Gabapentyna to lek przeciwpadaczkowy. Jej działanie polega m.in. na hamowaniu pobudliwości neuronów i nasilaniu neurotransmisji hamującej. Choć jest to korzystne w leczeniu padaczki i przewlekłego bólu, może jednocześnie wpływać negatywnie na funkcje poznawcze. Dokładny mechanizm tego zjawiska nie został jeszcze w pełni poznany.
Badacze podejrzewają, że gabapentyna może zmieniać funkcjonowanie kanałów wapniowych w mózgu. Może również wpływać na poziom GABA (kwasu gamma-aminomasłowego), który jest głównym neuroprzekaźnikiem hamującym.
Niektóre badania sugerują także, że gabapentyna oddziałuje na komórki glejowe, takie jak mikroglej i astrocyty. Komórki te biorą udział w reakcjach zapalnych i procesach neurodegeneracyjnych, które mają związek z rozwojem otępienia.
Dodatkowo, przewlekłe stosowanie gabapentyny może ograniczać neurogenezę i zmniejszać plastyczność synaptyczną. Zmiany te dotyczą szczególnie struktur odpowiedzialnych za pamięć, takich jak hipokamp.
Czytaj także: Procesy starzenia a droga do długowieczności
Potrzeba dalszych badań
Autorzy badania podkreślają, że uzyskane wyniki nie potwierdzają jednoznacznie związku przyczynowo-skutkowego między stosowaniem gabapentyny a rozwojem zaburzeń poznawczych. Konieczne są dalsze badania, które pozwolą dokładnie wyjaśnić mechanizmy leżące u podstaw zaobserwowanych zależności.
Już teraz jednak zaleca się ostrożność w długoterminowym stosowaniu gabapentyny, szczególnie u osób młodszych. Lekarze powinni regularnie monitorować stan poznawczy pacjentów przyjmujących ten lek, zwracając uwagę na ewentualne trudności z pamięcią i funkcjonowaniem poznawczym.
Wczesna identyfikacja niepożądanych zmian może pomóc w odpowiedniej modyfikacji leczenia i poprawić bezpieczeństwo farmakoterapii.
