ADHD

ADHD to zaburzenie neurorozwojowe o podłożu genetycznym. Międzynarodowa klasyfikacja chorób ICD-11, ADHD opisuje je jako “trwały (utrzymujący się przynajmniej 6 mies.) wzór braku uwagi i/lub hiperaktywności/impulsywności posiadający bezpośredni negatywny wpływ na funkcjonowanie szkolne, zawodowe lub społeczne”.

Historia

Pierwsze wzmianki dotyczące dzieci zachowujących się zgodnie z aktualnymi kryteriami hiperaktywnego podtypu ADHD podane zostały przez Melchiora Weikarda w 1775 roku. Niedługo później, w 1798 r. Alexander Crichton opisał podtyp z zaburzeniami koncentracji i uwagi.

Rozpowszechnienie

Ocenia się, że ADHD występuje u ok. 10% dzieci i ok. 5-7% dorosłych. Ten drugi odsetek jest wynikiem założenia, że ok. 30% dzieci “wyrasta” z ADHD (objawy zmniejszają nasilenie z wiekiem). Jednak wielu specjalistów od ADHD (w tym ja) uważa, że ADHD utrzymuje się przez całe życie.

Objawy ADHD

ADHD to trzy objawy:

• hiperaktywność lub zmniejszona aktywność (nadmiar lub brak energii)
• zaburzenia koncetracji i uwagi
• impulsywność

Objawy te mogą jednak różnie wyrażać się u różnych osób, dlatego diagnostyka ADHD jest dość trudna.

Podtypy

Powyższe objawy najczęściej grupują się w trzy podtypy:

• podtyp hiperaktywny i impulsywny – są to najczęściej chłopcy, bardzo energiczni, szukający ruchu (np. sportu), działający impulsywnie, bez zastanowienia się nad konsekwencjami swoich działań
• podtyp z zaburzeniami koncentracji i uwagi – najczęściej dziewczynki, spokojne, wycofane, mniej i ciszej mówiące, skarżące się często na problemy z energią, mające duże problemy z koncentracją (np. przy czytaniu nieinteresującej książki muszą często powtarzać stronę/akapit, ponieważ zapominają, o czym czytają)
• podtyp mieszany – dowolna konfiguracja cech powyższych dwóch podtypów. Przytłaczająca większość osób ma ten właśnie podtyp.

Etiologia

Brak jednego czynnika, który wywołuje zaburzenie. Uważa się, że jest to wiele (prawdopodobnie setki) genów, które w niewielkim stopniu przyczyniają się do jego rozwoju, ale prawdopodobnie ADHD może też być wywoływane np. przez toksyny (palenie papierosów przez matkę w ciąży).

Genetyczne podłoże przekłada się na bardzo wysoki odsetek osób z tym samym zaburzenie w rodzinie (rodzice, rodzeństwo, dzieci). Szacuje się, że ryzyko przekazania zaburzenia przez rodzicaz ADHD swojemu dziecku wynosi ponad 50%.

Efekt Jóźwiaka

Efekt Jóźwiaka to zjawisko powszechnie występujące u osób z ADHD. Polega ono na tym, że osoba z ADHD zmuszana do zrobienia czegoś, raczej zrobi przeciwnie i straci zainteresowanie daną sprawą. Np. dziecko lubiące książki mocno namawiane do czytania szybko straci ochotę na czytanie. Efekt Jóźwiaka występuje nawet u 90% osób z ADHD. Więcej na ten temat tutaj.

Leczenie

Zgodnie z wytycznymi, leczenie ADHD powinno obejmować środki farmakologiczne oraz psychoedukację ADHD. Stosowanie samej farmakologii rzadko kiedy przynosi spodziewany efekt. Zgodnie z Europejskim Konsensusem ds. Leczenia ADHD u Dorosłych, pierwszym krokiem leczenia powinno być odbycie psychoedukacji.

Literatura

1. Polanczyk, G. V., Willcutt, E. G., Salum, G. A., Kieling, C. & Rohde, L. A. ADHD prevalence estimates across three decades: an updated systematic review and meta-regression analysis. Int. J. Epidemiol. 43,  434–442 (2014)

2. Li D, Sham PC, Owen MJ, He L. Meta-analysis shows significant association between dopamine system genes and attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). Hum Mol Genet. 2006 Jul 15;15(14):2276-84.

3. Faraone SV, Mick E. Molecular genetics of attention deficit hyperactivity disorder. Psychiatr Clin North Am. 2010 Mar;33(1):159-80.

4. Ernst M, Zametkin AJ, Matochik JA, Jons PH, Cohen RM. DOPA decarboxylase activity in attention deficit hyperactivity disorder adults. A [fluorine-18]fluorodopa positron emission tomographic study. J Neurosci. 1998 Aug 1;18(15):5901-7.

5. Wasserman T, Wasserman LD. The sensitivity and specificity of neuropsychological tests in the diagnosis of attention deficit hyperactivity disorder. Appl Neuropsychol Child. 2012;1(2):90-9.

6. Pettersson R, Söderström S, Nilsson KW. Diagnosing ADHD in Adults: An Examination of the Discriminative Validity of Neuropsychological Tests and Diagnostic Assessment Instruments. J Atten Disord. 2018 Sep;22(11):1019-1031.