Na kanwie niedawnego artykułu w GW oraz mojej polemiki z nim, w ostatnich dniach pojawia się w prasie bardzo wiele artykułów dotyczących ADHD. Jednym z nich jest wspominany dość często w dyskusji artykuł z National Geographic pt. “Dieta może chronić przed ADHD. Naukowcy udowodnili to za pomocą badań mózgu u dzieci”. Traktuje on o zastosowaniu diety eliminacyjnej w leczeniu objawów ADHD. W związku z dość zdecydowanym wydźwiękiem tytułu (“dieta może chronić przed ADHD”) postanowiłem skomentować go w szerszym świetle.
Czym jest FFD?
FFD (ang. Few Foods Diet, czyli “dieta zawierająca kilka produktów”) to bardzo rygorystyczna dieta. Polega na wyeliminowaniu lub ograniczeniu spożycia większości grup pokarmowych w celu zidentyfikowania potencjalnych alergenów. Celem tej diety jest pozbycie się wszelkich produktów żywnościowych mogących być przyczyną alergii i stanów zapalnych.
W ramach tej diety wolno spożywać parę produktów. Należą do nich ryż, kilka warzyw, mięso indyka i wodę. Natomiast z pewnością trzeba się pozbyć podstawowych produktów jak mleko (wszelaki nabiał), jaja, większość owoców i warzyw, orzechy, ryby, zboża (oprócz ryżu i prosa).
Zastosowanie diety FFD w kontekście ADHD
W ostatnich latach pojawiło się kilka badań dotyczących efektów zastosowania tej diety u dzieci z ADHD. Artykuł z National Geographic dotyczył właśnie jednego z takich badań. Badanie opublikowano w piśmie Scientific Reports.
W tym otwartym badaniu dotyczącym interwencji żywieniowej autorzy sprawdzili, czy zmiany w zachowaniu po zastosowaniu FFD są powiązane ze zmianami w funkcjonowaniu mózgu u 79 chłopców z ADHD w wieku 8–10 lat. Dzieci przez 5 tygodni spożywały dietę FFD, rodzice byli również zachęcani do prowadzenia takiej samej diety.
Wyniki
Rodzice wypełniali Skalę Oceny ADHD (ARS) przed (t1) i po (t2) FFD. Pięćdziesięciu (63%) z 79 uczestników wykazało spadek wyniku ARS o co najmniej 40% i zostało sklasyfikowanych jako osoby odpowiadające na leczenie, ze średnim spadkiem nasilenia objawów o 73,4%. Podczas gdy osoby niereagujące wykazały średni spadek o 10,8%.
Skany funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI) wykonano podczas zadania kontrolnego, w punkcie czasowym t1 i t2. Natomiast wstępne analizy na poziomie pacjenta przeprowadzono zaślepiając analizę pod kątem wyników ARS. Analizy całego mózgu wykazały korelację między zmniejszeniem objawów ADHD a zwiększoną aktywacją przedklinka. W ten sposób wykazano, że poprawa w zakresie objawów ADHD koreluje ze zmianą funkcji mózgu w badaniu fMRI.
Krytyczne spojrzenie na ograniczenia badania diety FFD na ADHD
W mojej ocenie jednak badanie ma następujące wady:
- do badania zaproszono 194 rodziny dzieci z ADHD. Z czego z różnych powodów wykluczono ponad 100 dzieci, a finalnie do badania wzięto 79. Na interwencję odpowiedziało z dobrym efektem 50 respondentów. Daje to nieco ponad ok. 25% skuteczności interwencji,
- badanie skonstruowano bez grupy kontrolnej, czyli brak było porównania dla interwencji,
- badania nie zaślepiono, czyli rodzice wiedzieli, że stosują dietę eliminacyjną. To oczywiście sprawiało, że rodzice mogli wierzyć, że dieta przyniesie pozytywne zmiany. Co z kolei oznacza, że ci rodzice mogli wyżej ocenić korzyści płynące z diety w leczeniu objawów ADHD.
- rodziny, które finalnie wybrano i przeszły z sukcesem 5 tygodni ścisłej diety mogły poradzić sobie na poziomie behawioralnym. Wiemy, że w leczeniu ADHD ogromne znaczenie ochronne mają silne więzi rodzinne. A z pewnością sile więzi rodzinne potrzebne były do tego, żeby prowadzić tak wymagającą dietę, w szczególności dla całej rodziny. Innymi słowy, efekt mógł nie wynikać z diety, a ze zmiany zachowania rodziny i konsolidacji jej w obliczu bardzo wymagającej diety,
- nie wiemy, jaki efekt na zdrowie człowieka ma prowadzenie przez dłuższy czas diety eliminacyjnej. Z dużym prawdopodobieństwem prowadzi ona do niedoborów pokarmowych, które z czasem mogą się okazać równie istotne, co objawy ADHD.
Podsumowanie
Przeanalizowałem zastosowanie diety eliminacyjnej, znanej jako FFD (Few Foods Diet), w leczeniu ADHD na podstawie badania opublikowanego w Scientific Reports. Wyniki sugerują, że dieta może przynieść korzyści w redukcji objawów ADHD u dzieci, jednak badanie ma istotne ograniczenia.
Prawdopodobnie z wyżej wymienionych ograniczeń przykładowo niemieckie wytyczne dotyczące leczenia ADHD stanowią: “tego typu interwencje dietetyczne należy przeprowadzać tylko wtedy, gdy istnieją oznaki nietolerancji niektórych pokarmów i pod specjalistycznym nadzorem”.
Pragnę podkreślić ogromną potrzebę ostrożności w zastosowaniu tego typu diet. Wprowadzanie tak rygorystycznych diet na podstawie jednego artykułu z Internetu może przynieść wiele szkód. Zwłaszcza u dzieci. Dlatego zachęcam przed zastosowaniem interwencji dietetycznych w leczeniu ADHD do omówienia podobnych kwestii ze specjalistami od ADHD.