Decyzja dotycząca stosowania leków na depresję w ciąży jest zagadnieniem wywołującym wiele kontrowersji i wątpliwości wśród przyszłych matek. Osoby chorujące na depresję boją się zachodzić w ciąże. Osoby w ciąży, które mają objawy depresji, czekają ze zgłoszeniem się do lekarza do momentu porodu lub zakończenia karmienia piersią. Nic dziwnego. Często mamom towarzyszy strach przed potencjalnym szkodliwym wpływem leków na rozwijający się płód. W artykule znajdą się odpowiedzi na pytania: czy istnieje podwyższone ryzyko depresji u kobiet w ciąży? Czy leki na depresję w ciąży są bezpieczne? Jakie korzyści i zagrożenia można wywnioskować z badań kontrolnych nad zdrowiem rodzeństwa płodu?
Ryzyko depresji u kobiet w ciąży
Okres ciąży jest czasem zwiększonego ryzyka wystąpienia depresji u kobiet. Ciąża niesie ze sobą zmiany hormonalne i emocjonalne, które mogą predysponować do zaburzeń nastroju. Największe ryzyko depresji występuje w II i III trymestrze ciąży. Co więcej, u ponad połowy chorych objawy utrzymują się także po porodzie. Nieleczona depresja matki może przynieść szereg negatywnych skutków dla zarówno matki, jak i dziecka. Osoby szczególnie zainteresowane tym tematem zachęcam do zapoznania się z naszym artykułem na temat wpływu depresji na przebieg ciąży.
Lekarze pierwszego kontaktu nie są wyspecjalizowani w leczeniu depresji kobiet ciężarnych. Dlatego widząc u siebie objawy depresji najbezpieczniej zgłosić się do lekarza psychiatry. Razem z nim kobieta decyduje o wdrożeniu lub podtrzymaniu leczenia lekami na depresję w ciąży. Można też poprosić o pomoc lekarza ginekologa, z którym kobieta w ciąży widuje się stosunkowo często. Nie bez powodu od 1 stycznia 2019 roku do osób sprawujących opiekę nad ciężarną i położnicą (lekarz ginekolog, położna) należy ocena ryzyka oraz nasilenia objawów depresji u ciężarnej, a także ocena stanu psychicznego położnicy.
Obawy i dylematy brania leków na depresję w ciąży
Wiele przyszłych matek zmaga się z dylematem związanym ze stosowaniem leków na depresję w ciąży. Obawy te często prowadzą do decyzji o zaprzestaniu leczenia w obawie o skutki uboczne dla płodu. Wynika to często z braku wystarczających informacji i sprecyzowanych wytycznych dotyczących tego zagadnienia. Ten temat szerzej omawiamy w artykule Czy w ciąży należy unikać antydepresantów?
Warto wiedzieć, że leki na depresję przenikają do płodu przez łożysko i znajdują się zarówno w płynie owodniowym, jak i we krwi pępowinowej. Leki przeciwdepresyjne mogą również przekraczać barierę krew-mózg płodu. Dlatego decydując się na lek przeciwdepresyjny, należy rozważyć, czy korzyści wynikające z terapii lekiem dla matki są większe niż skutki.
Badania kontrolne nad rodzeństwem
Badanie grupy kontrolnej, jaką jest rodzeństwo dziecka narażonego na leki na depresję w czasie ciąży jego matki są coraz bardziej popularne. Pomagają w ocenie wpływu leków przeciwdepresyjnych na ciążę. Ponadto pozwalają na porównanie wyników między rodzeństwem, gdzie jedno było narażone na leki przeciwdepresyjne, a drugie nie. Przeszukano publikacje naukowe i zidentyfikowano 14 badań z grupą kontrolną -rodzeństwem. Szczegóły tego zestawienia znajdują się tutaj.
Wyniki analizy tych 14 badań z grupą kontrolną rodzeństwa są zaskakujące. Badania te analizują skutki ekspozycji na leki przeciwdepresyjne na potomstwo, porównując rodzeństwo narażone na leki z rodzeństwem nienarażonym. Wyniki obejmują różne kategorie. Między innym: poród przedwczesny, niską masę urodzeniową, wady wrodzone, zaburzenia ze spektrum autyzmu, ADHD, problemy behawioralne, inne
W pojedynczych badaniach odnotowano powiązania z braniem leków na depresję w ciąży a przedwczesnym porodem, ADHD, zaburzeniami lękowymi dziecka w wieku 36 miesięcy i niższymi wynikami testów matematycznych w porównaniu do rodzeństwa. Jednak różnice były niewielkie i prawdopodobnie nieistotne klinicznie. Nie znaleziono dużych różnic między rodzeństwem.
Czy leki na depresję w ciąży są bezpieczne?
Analiza wyników badań z wykorzystaniem grupy kontrolnej — rodzeństwa sugeruje, że ryzyko związane z przyjmowaniem leków przeciwdepresyjnych w czasie ciąży może być mniejsze, niż początkowo przypuszczano. Nie istnieje jednoznaczny dowód na powiązanie pomiędzy lekami przeciwdepresyjnymi a niekorzystnymi skutkami u dzieci.
Decyzje dotyczące stosowania leków przeciwdepresyjnych w czasie ciąży powinny być oparte na dokładnych i wiarygodnych badaniach. Decyzja powinna także zostać podjęta przez pacjentkę po rozmowie z lekarzem psychiatrą. Podsumowując badania z wykorzystaniem grupy kontrolnej — rodzeństwa dostarczają bardziej precyzyjnych informacji na temat wpływu tych leków na potomstwo. Warto również pamiętać, że nieleczenie depresji matki również może prowadzić do negatywnych skutków dla zdrowia dziecka i matki. Ostatecznie, indywidualne podejście do leczenia, oparte na rzetelnych źródłach informacji, jest kluczem do podejmowania odpowiednich decyzji w tej kwestii.
Bibliografia:
Bennett HA, Einarson A, Taddio A, Koren G, Einarson TR. Prevalence of depression during pregnancy: systematic review. Obstet Gynecol 2004;103:698-709
Besag, F.M.C., Vasey, M.J. Should Antidepressants be Avoided in Pregnancy?. Drug Saf 46, 1–17 (2023). https://doi.org/10.1007/s40264-022-01257-1
Schoretsanitis G, Westin AA, Stingl JC, Deligiannidis KM, Paulzen M, Spigset O. Antidepressant transfer into amniotic fluid, umbilical cord blood & breast milk: a systematic review & combined analysis. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2021;107: 110228. https://doi.org/10.1016/j.pnpbp.2020.110228
