Wysoka wrażliwość jest siłą czy słabością?

Większość ludzi przejawia umiarkowaną reakcję na bodziec. Jednak są osoby, które wykazują silniejszą reakcję niż przeciętny człowiek. Mówi się wtedy o nadwrażliwości albo Wysoko Wrażliwych Osobach (WWO). Czasami bywa tak, że nadwrażliwość na jakiś typ bodźców wymaga terapii, ponieważ bardzo utrudnia codzienne życie. Może skutkować przytłoczeniem emocjonalnym. Może być też szansą na intensywniejsze przeżywanie smutków i radości. Na darzenie innych ludzi większym zrozumieniem i empatią. Zatem wysoka wrażliwość jest siłą czy słabością? Co mówią na ten temat badania?

Osoby Wysoko Wrażliwe

Czym jest nadwrażliwość, opisałam w tym artykule. Pokrótce można powiedzieć, że jest to przejaw zwiększonej wrażliwości w porównaniu do przeciętnego człowieka. Inaczej mówiąc, Wysoko Wrażliwe Osoby większość rzeczy odczuwają bardziej niż przeciętni ludzie. WWO mogą cechować się:

• większą głębią przetwarzania informacji pochodzących z otoczenia i własnego wnętrza (dostrzeganie szerszych kontekstów różnych sytuacji, wgłębianie się w tematy, które przeciętne osoby zostawiłyby na płytkim poziomie poznania).
• Podwyższoną reaktywnością emocjonalną i empatią (rozbudowana empatia wobec emocji innych ludzi, intensywniejsze przeżywanie pewnych bodźców).
• Zwiększoną świadomością subtelnych zmian w swoim otoczeniu (niski próg pobudzenia sensorycznego).
• Większą szansą na przebodźcowanie, co skutkuje minimalizowaniem doświadczania pewnych bodźców.

Negatywne skutki związane z wysoką wrażliwością

Wyższa wrażliwość na różne bodźce jest spowodowana indywidualnymi podatnościami, które wynikają z wielu czynników, między innymi genetycznych, fizjologicznych czy psychologicznych. Innymi słowy, nasze wrodzone cechy wpływają na sposób, w jaki wpływa na nas otoczenie.

Oznacza to, że pewne bodźce mogą negatywnie wpływać na WWO, obniżać ich energię, powodować zmęczenie i rozdrażnienie.  Przykładowo dla pewnej grupy osób spędzenie połowy dnia w głośnym, zatłoczonym i kolorowym centrum handlowym może skończyć się bólem głowy, zmęczeniem, rozdrażnieniem. Natomiast inne osoby, które mają biologicznie wyższy próg tolerancji pewnych bodźców, w centrum handlowym będą się czuły jak ryba w wodzie. Można więc stwierdzić, że zwiększona szansa na przebodźcowanie jest negatywnym skutkiem związanym z wysoką wrażliwością.

Niestety wyższa wrażliwość jest odbierana jako cecha, która oferuje bardzo małe korzyści w codziennym życiu i jest powodem różnych zaburzeń. Przykładowo fobii społecznej, zaburzeń lękowych i depresyjnych, niskiej samooceny, aleksytymii, zaburzeń ze spektrum autyzmu czy też słabej regulacji emocji. Niektóre osoby mające niewielką wiedzę na temat WWO wrażliwość to jedynie tendencja do ataków płaczu, impulsywnego reagowania i obrażania się. Jednakże w mojej opinii jest to bardzo krzywdzące i błędne spojrzenie na Wysoko Wrażliwe Osoby.

Jednak czy WWO rzeczywiście mają predyspozycje do wystąpienia tych niepożądanych skutków?

Zdolność adaptacji

Badanie dziedziczności wysokiej wrażliwości wykazało, że w 47% jest uwarunkowana genetycznie. Natomiast pozostałe 53% wynikają z wpływów środowiskowych. Oznacza to, że wrażliwość jest cechą dziedziczną. Jeśli jest dziedziczna, musi przedstawiać pewne zdolności adaptacyjne, czyli umiejętności przystosowywania się do zmian, które pozwoliły na jej dziedziczenie przez dobór naturalny w ciągu wielu lat.

Z wysokim prawdopodobieństwem wysoka wrażliwość jest również cechą ewolucyjną występującą też u innych ssaków niż ludzie. Ponadto badania empiryczne sugerują, że wysoka wrażliwość może być korzystna dla grupy, jeśli występuje u 15 do 20% populacji. Innymi słowy, ogół społeczeństwa może wykorzystywać swoje zróżnicowane wrażliwości między innymi, aby stosować różne strategie czy szybciej dostosowywać się do zmian w swoim otoczeniu.

Potencjalne korzyści bycia WWO

Badania wśród wysoko wrażliwych nastolatków

Oprócz badań związanych z genetyką oraz ewolucją przez ostatnie lata powstał szereg badań sprawdzających, w jaki sposób korzystne środowisko może pozytywnie wpływać na osoby o podwyższonej wrażliwości.

Przykładowo badanie z 2015 roku dotyczące związku między wysoką wrażliwością a podatnością na program zapobiegania depresji wśród nastolatków wykazało, że osoby cechujące się wyższą wrażliwością były bardziej podatne na oferowane wsparcie. Co ważniejsze, zmiany, jakie miał na celu program były znacznie bardziej zauważalne u Wysoko Wrażliwych Osób.

Kolejne badanie opublikowane w 2018 roku ujawniło związek między wyższą wrażliwością a reakcją na szkolny program przeciwdziałania nękaniu. W tym przypadku efektem programu był znaczny spadek bullyingu. Jednakże sukces ten można było zaobserwować w większości tylko wśród osób cechujących się wyjątkową wrażliwością.

Pozostałe badania wśród wysoko wrażliwych osób

Powyższe badania sugerują, że osoby bardzo wrażliwe mają lepszą zdolność do socjalizacji, refleksyjnego myślenia oraz uczenia się. Wyniki te są zgodne z badaniem obrazowania pracy mózgu. Pokazuje ono, jak bardzo wrażliwe osoby narażone na pozytywne lub negatywne bodźce emocjonalne doświadczają zwiększonej aktywności w obszarach mózgu powiązanych z tymi samymi zdolnościami. To jest: hipokamp, ​​obszar płata ciemieniowego i czołowego, kora przedczołowa itp.

Wyjaśniając: pokazywanie wysoko wrażliwym osobom pozytywnych obrazów wyzwala zwiększoną aktywność w ośrodkach związanych ze spokojem, w relacjach z innymi (tj. kora wyspy) i reakcjach na nagrody (tj. brzuszno-boczna część istoty czarnej oraz jądra ogoniastego). Ten ostatni działa jak nasz podstawowy czynnik motywujący do przetrwania i może być zaangażowany w generowanie przyjemności, w tym poprzez zażywanie substancji. Podobnie przedstawianie im negatywnych obrazów powoduje nadaktywność w obszarach związanych z samokontrolą (tj. przyśrodkowa kora przedczołowa) oraz samoregulacją poznawczą i emocjonalną.

Badania nad uzależnieniami i zaburzeniami nastroju wykazały, że przyśrodkowa kora przedczołowa odgrywa ważną rolę w samokontroli. Natomiast większa kontrola impulsów w odpowiedzi na pozytywne bodźce wiąże się ze zmniejszonym podejmowaniem ryzyka i zachowań uzależniających.

Badania te sugerują, że wysoka wrażliwość w połączeniu z przyjaznym środowiskiem rozwoju może być czynnikiem zapobiegającym uzależnieniu. Dzieje się tak, ponieważ osoby bardzo wrażliwe mogą być mniej skłonne do uzależnień behawioralnych lub uzależnienia się od substancji psychotropowych.

Czyli jednak wysoka wrażliwość może być siłą

Zależnie w jaki sposób Osoby Wysoko Wrażliwe myślą o sobie i jak działają na co dzień, wysoka wrażliwość może być dla nich wielką zaletą lub ograniczającą wadą. Jednakże po zmianie myślenia o sobie (co oczywiście nie jest prostym zadaniem) na bardziej realistyczne wysoka wrażliwość zdecydowanie może być wielką siłą.

Badania wpływu środowiska na osoby wysoko wrażliwe zdecydowanie pokazują, że jeśli środowisko domowe w dzieciństwie jest sprzyjające, to zdecydowanie zagrożenie wykształcenia się zaburzeń psychicznych u osób wysoko wrażliwych nie jest wysokie. Badania te mogą być również przydatne we wczesnej interwencji zapobiegania nieprawidłowemu rozwojowi prowadzącemu do psychopatologii. Jednocześnie Osoby Wysoko Wrażliwe dostałyby narzędzia do pozytywnego rozwoju pomimo wielu trudnych bodźców wokół. Szczerze wierzę, że wyżej wymienione badania pomogą zainteresowanym osobom przezwyciężyć uprzedzenia, które zbyt często przypisuje się wysokiej wrażliwości.

Bibliografia:

Maas. V. F. (1998). Uczenie się przez zmysły: wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej. Warszawa: WSiPM.
Szpunar, M. (2018). (Nie)Potrzebna wrażliwość. Kraków: Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego
Gulla B. (2021). Wrażliwość człowieka. Kraków: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Biblioteka Jagiellońska
Giret E. (2022) Is Hypersensitivity a Strength or a Weakness? The conversation Dostępny w: https://theconversation.com/is-hypersensitivity-a-strength-or-a-weakness-182489