Poszerzenie dostępu do edukacji zmniejszyło wpływ pochodzenia i zwiększyło międzypokoleniową ruchliwość społeczną. Dzięki czemu utalentowani uczniowie mogli przeskoczyć swoją klasę pochodzenia. System edukacyjny jest otwarty dla wszystkich, a wyniki edukacyjne były uważane za wskaźnik umiejętności i przyszłej produktywności. Jednocześnie ostatnie badania pokazują, że z biegiem lat słabnie korelacja między zdolnościami poznawczymi a osiągnięciami edukacyjnymi. Skoro zdolności poznawcze dziecka to nie wszystko, to co w takim razie wpływa na wyniki w nauce?
System edukacji
Najnowsze badania sugerują, że mimo rozwoju systemu edukacyjnego, związki między inteligencją a osiągnięciami edukacyjnymi mogą osłabiać się z biegiem lat. Jednocześnie należy zaznaczyć, że opisywane badanie jest analizą zdolności poznawczych i osiągnięć edukacyjnych na podstawie danych dotyczących norweskich kohort urodzonych w latach 1950-1991.
Oczywiście norweski system edukacji różni się od polskiego. Norweska szkoła wydaje się kłaść większy nacisk na praktyczną wiedzę, co widać na zajęciach takich jak szycie, gotowanie czy prace stolarskie. Co więcej, brak podziału na płeć podczas tych zajęć może przyczynić się do bardziej równościowego podejścia do nauki umiejętności praktycznych.
Również interesującymi aspektami jest brak ocen do 8. klasy oraz brak bezwzględnej konieczności powtarzania roku z powodu jednego niezaliczonego przedmiotu. Ich system wspiera uczniów w rozwijaniu się we własnym tempie. Dlatego nie powinniśmy przekładać wyników badania 1:1 na polskie warunki. Niemniej jednak, spostrzeżenia norweskich naukowców są godne uwagi.
Wyniki badania
Naukowcy oparli swoją analizę na danych administracyjnych z Norwegii obejmujących całą populację mężczyzn. Wyniki ukazują wyraźny trend spadkowy w korelacji między zdolnościami poznawczymi a osiągnięciami edukacyjnymi. Możliwości poznawcze zostały zbadane testem psychologicznym przy okazji poboru do wojska.
Na powyższym wykresie badacze przedstawili korelację między zdolnościami poznawczymi a różnymi miarami osiągnięć edukacyjnych dla grup osób urodzonych w latach 1950-1991. Możemy zauważyć między innymi spadek korelacji między zdolnościami poznawczymi a ilością lat nauki zbadaną w wieku 30 lat (kolor zielony). Zaczynając od ponad 0,63 dla najstarszych kohortów, a kończąc na mniej niż 0,50 dla osób urodzonych po 1980 roku.
Także korelacja między inteligencją a rankingiem zarobków w ramach rodzaju wykształcenia (pokazana na czerwono) wykazuje spadek z ponad 0,60 dla osób urodzonych w latach 1950-1959 do około 0,35 po roku 1990. To sugeruje niemal dwukrotne osłabienie związku między zdolnościami poznawczymi a osiągnięciami edukacyjnymi przez jedno pokolenie.
Reasumując na podstawie różnych metod i miar, możemy stwierdzić silne tendencje spadkowe, ze słabnącymi korelacjami między osiągnięciami edukacyjnymi a zdolnościami poznawczymi. Korelacje pozostają jednak stosunkowo silne, wskazując, że zdolność poznawcza jest istotnym czynnikiem związanym z osiągnięciami edukacyjnymi.
Wnioski
Analiza rzuca światło na istotne zmiany w relacji między zdolnościami poznawczymi a osiągnięciami edukacyjnymi w społeczeństwie norweskim w ostatnich latach. Mimo iż korelacja pozostaje relatywnie silna, obserwujemy tendencję spadkową. Natomiast to wskazuje na osłabienie roli osiągnięć edukacyjnych jako wskaźnika zdolności poznawczych.
Te obserwacje stawiają pod znakiem zapytania dominujące narracje o zwiększającym się związku między indywidualnymi zdolnościami a edukacją w społeczeństwach postindustrialnych. Ponadto mogą one również wskazywać na ewolucję społeczeństw w kierunku bardziej zróżnicowanego podejścia do sukcesu. Gdzie poza zdolnościami poznawczymi zdobywają na znaczeniu umiejętności takie jak motywacja, wytrwałość czy inteligencja emocjonalna.
Zdolności poznawcze dziecka a osiągnięcia edukacyjne
Wielokrotnie łączy się niskie osiągnięcia w nauce z niższym ilorazem inteligencji u uczniów. Zdarza się, że robią to nawet specjaliści, przykładowo pedagodzy. Niemniej jednak to wyjątkowo uproszczone i błędne podejście, które ma niewiele wspólnego z rzeczywistością. Niskie wyniki w nauce zazwyczaj świadczą ogólnie o trudnościach w osiąganiu wyznaczonych celów przez system edukacyjny. Niskie wyniki w nauce oprócz zdolności poznawczych dziecka mogą być spowodowane również:
- trudnościami ze skupieniem uwagi (zdarzają się między innymi w ADHD).
- Trudności z zapamiętywaniem.
- Brakiem motywacji wewnętrznej i/lub zewnętrznej.
- Poczuciem znudzenia.
- Zaburzeniami psychicznymi (przykładowo lękiem, depresją, zaburzeniami opozycyjno-buntowniczymi)
- Wysokim poziomem stresu.
- Trudnościami rodzinnymi.
- Przeżytymi traumami.
Przy okazji należy pamiętać o odsetku osób ze zdiagnozowaną niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, które kończą studia. Co oznacza, że zdolności poznawcze dziecka poniżej normy, można odpowiednio wzmacniać. Jednocześnie wymaga to bardzo dużego nakładu pracy. W takich przypadkach należy brać pod uwagę również koszty emocjonalne dziecka.
Ostatecznie, wyniki badania sugerują, że osiągnięcia edukacyjne stają się mniej jednoznacznym wskaźnikiem zdolności poznawczych. Prawdopodobnie przyszłość sukcesu będzie zależała od innych czynników niż zdolności poznawcze dzieci. Jednakże jest to temat do dalszych badań i dyskusji.