Ze względu na dużą wrażliwość na ocenę (RDS, rejection distress syndrome) oraz inne cechy charakterystyczne dziecka z ADHD, wychowywanie go może stanowić wyzwanie dla rodziców. Warto, by bardzo dobrze znać swoje dziecko i ADHD, ponieważ tylko wtedy można zrozumieć, że np. niewykonanie jakiegoś polecenia nie jest przejawem krnąbrności czy lenistwa, tylko objawem zaburzenia (patrz efekt Jóźwiaka). Dlatego odpowiednia psychoedukacja rodziców dzieci z ADHD ma absolutnie podstawowe znaczenie, a leczenie samym lekiem nigdy lub prawie nigdy nie przyniesie dużej poprawy.
Na początku tego roku odbyła się konferencja American Professional Society of ADHD and Related Disorders, w czasie której rozmawiano na ten temat. Chciałbym przytoczyć kilka tez przedstawionych w czasie prezentacji prof. Gail Tripp.
Prof. Tripp opowiadała właśnie o konieczności prowadzenia edukacji rodziców oraz opowiadała czego koniecznie powinni być oni świadomi. Wspominała, że dzieci z ADHD są bardziej wrażliwe na wzmocnienie pozytywne (nagrody) niż inne dzieci. W warunkach częściowego lub niekonsekwentnego wzmocnienia dzieci z ADHD wykazują gorsze wyniki w nauce, bardziej zróżnicowaną odpowiedź na wzmocnienie i częściej doświadczają frustracji.
W jej opinii, dzieciom z ADHD trudniej jest dostosować swoje zachowanie do sytuacji – wykazują one trudności w adaptacji zachowania do oczekiwań środowiska i często łatwo rezygnują, kiedy uważają, że zadanie jest zbyt trudne. W ich zachowaniu łatwo dostrzec zależność od dostępności nagrody – preferują mniejsze, szybsze nagrody niż większe, na które trzeba zaczekać. Frustrują się bardziej, kiedy oczekiwane nagrody są opóźniane lub nie nadchodzą.
W związku z powyższym, prof. Tripp zaleca uważne obserwowanie dziecka, kiedy zaczyna być ono sfrustrowane lub zmęczone, zaczyna reagować impulsywnie. W takiej sytuacji rodzic powinien:
- stosować natychmiastowe, niewielkie wzmocnienie pozytywne (nagroda)
- jasno określać oczekiwania
- przypominać o swoich oczekiwaniach w spokojny, niekarzący sposób
- podkreślać efekty zachowania dziecka, ze szczególną uwagą na nagrody
- upewnić się, że czas oczekiwania na nagrodę jest odpowiedni dla dziecka
- unikać częstego stosowania kar.
Literatura:
1. Molina B, Tripp G, Diamond A, Weiss M. Reinforcement/reward mechanisms, response to punishment by country: interventions for executive functioning. Presented at 2022 APSARD Conference. January 14, 2022.