Rodzice dziecka z ADHD próbują na różne sposoby pomóc mu w organizacji przestrzeni i dnia. Nieustannie toczą dyskusję na temat rozrzuconych skarpetek, zgubionych portfeli czy spóźnień na lekcję. Poniższy artykuł przedstawi proste wskazówki jak nauczyć dzieci z ADHD umiejętności organizacji i zarządzania czasem.
Organizacja i zarządzanie czasem
Zarządzanie czasem to podstawowa umiejętność, której uczą się wszystkie dzieci. Niestety szkoła często jest niewystarczająca w zdobyciu takich kompetencji. Z tego powodu nauka zarządzania czasem przez dziecko spoczywa głównie na rodzicach. Jest to niezwykle istotne, ponieważ dzięki tej umiejętności dziecko może sprawniej przygotować się do samodzielnego życia. Niestety zarządzanie czasem może być szczególnie trudne dla osób neuroróżnorodnych. Dlatego że różnią się one od większości ludzi w sposobie przetwarzania informacji przez mózg.
Osoby z ADHD, dysleksją, zaburzeniami ze spektrum autyzmu itd. mogą mieć trudności z planowaniem, organizowaniem, koncentracją i kontrolą impulsów. A to wpływa na ich zdolność do skutecznego zarządzania czasem. Przykładowo dzieci z ADHD mogą mieć trudności z kierowaniem uwagi na jedno zadanie. Dlatego że szybko przeskakują pomiędzy różnymi myślami i działaniami. To niezwykle istotne, aby uczyć dzieci z ADHD umiejętności zarządzania czasem niezależnie od ich wieku. Jeśli dostaną konkretne wskazówki i trochę poćwiczą – nabiorą wprawy.
Dzieci z ADHD a upływ czasu
Rodzice dzieci z ADHD często mówią, że nie mają już siły do spóźniania się dziecka na autobus szkolny czy odrabianie lekcji na ostatnią chwilę. Z pewnością dzieci też są zmęczone stresem związanym z tymi sytuacjami. Niestety bardzo często dzieci z ADHD nie odczuwają upływu czasu.
Poniżej znajduje się kilka prostych wskazówek, których wprowadzenie w życie może poprawić funkcjonowanie i zwiększyć poczucie kontroli nad swoim życiem. Z pewnością jednak wymaga to cierpliwości i wysiłku ze strony opiekunów dzieci z ADHD.
Wskazówki dla rodziców dzieci z ADHD
Istotne jest, aby podczas wykorzystywania różnych technik znaleźć skuteczne motywatory dla swojego dziecka. W tej kwestii należy podejść do każdego dziecka indywidualnie – bo dzieci z ADHD jak wszyscy ludzie mogą mieć różne motywacje. Właściwe motywatory mają duże znaczenie w powodzeniu całego procesu.
Oto kilka sposobów, jak nauczyć dzieci z ADHD efektywnie zarządzać swoim czasem:
Tworzenie listy zadań i planów wykorzystując metodę „backward design”
Ponieważ dzieci z ADHD często mają trudności z postrzeganiem upływu czasu, warto wykorzystać zegary analogowe. Pomoże im to zobaczyć, jak mija czas. Dzieci muszą również zrozumieć, ile czasu zajmuje realizacja poszczególnego zadania. W tym celu backward design pozwala im zacząć od określenia pożądanego celu czasowego i pracować „wstecz”, aby wyznaczyć potrzebny czas do wykonania zadania.
Przykładowy poranny plan pobudki i wyjścia na przystanek autobusowy:
wyjście z domu i dotarcie na przystanek – 10 minut
przygotowanie plecaka i drugiego śniadania – 10 minut
śniadanie – 15 minut
ubranie się – 5 minut
poranna toaleta – 10 minut
Całość zajmuje 50 minut. Jeśli autobus odjeżdża o 7 rano, pobudka powinna być o godzinie 6, wliczając dodatkowe 10 minut na nieoczekiwane rzeczy. Układając plan „wsteczny” dla swojego dziecka, należy skonfigurować listę zadań. W momencie, gdy dziecko zapomni, co ma w danym momencie zrobić, należy mu przypomnieć, aby sprawdziło swoją listę. W ten sposób dzieci uczą się planowania, organizacji i umiejętności zarządzania czasem. Dla młodszych dzieci można sporządzić listę z piktogramami.
Powolne przenoszenie odpowiedzialności za zarządzanie czasem
Rodzice powinni wycofać się z zarządzania czasem dziecka. Na początku może to być trudne dla oby dwóch stron. Jednakże, dopóki rodzic jest odpowiedzialny za zarządzanie czasem dziecka, nie nauczy się ono w pełni, jak to zrobić samodzielnie.
Przykładowa chwila z życia rodziców z dzieckiem z ADHD.
Dziecko ma trudności ze wstaniem i przygotowaniem się do szkoły. Włącza drzemki w budziku, ociąga się, nie ma spakowanego plecaka. W efekcie drugie śniadanie przygotowuje mu rodzic i zawozi je do szkoły autem, bo dziecko na autobus już nie zdąży.
Dzięki temu dziecko wie, że rodzic wziął na siebie całą odpowiedzialność za jego poranek. Dziecko nie ma motywacji, aby spakować wcześniej plecak czy wstać od razu na dźwięk budzika, ponieważ wie, że rodzic go uratuje. Co więcej, przygotowanie śniadania przez kogoś innego czy podwiezienie do szkoły autem jest dla niego wygodniejsze i łatwiejsze. Chociaż intencje rodzica są dobre (nie chce, aby dziecko było spóźnione lub głodne) skutki nie są najlepsze.
Aby nauczyć dziecka zarządzania czasem należy przenieść odpowiedzialność na swoje dziecko. Oczywiście trzeba robić to stopniowo i brać pod uwagę wiek dziecka. Na początku zaleca się zacząć od rozmowy o tym, co należy zmienić i dlaczego. Należy wyjaśnić dziecku, dlaczego istotne jest, aby był samodzielniejszy w pewnych czynnościach w ciągu dnia czy tygodnia np. podczas poranków.
Warto wspólnie przeprowadzić burzę mózgów, aby ustalić plan działania na drodze do samodzielności dziecka w wybranym aspekcie. Rodzic powinien wspierać dziecko (np. kupując dwa budziki do wczesnego wstawania), ale nie wyręczać go (nie budzić). Dobrze również podczas rozmowy skupić się na konsekwencjach niewykonywania działania. Przykładowo, gdy dziecko niewstanie na czas i spóźni się na autobus, pójdzie pieszo i będzie spóźnione.
Rodzic powinien ustalić razem z dzieckiem jedną rzecz do zmiany. Gdy zaczną być widoczne efekty, można wprowadzać kolejne aspekty, które chcecie zmienić. Zmiany wymagają czasu. Jeszcze raz przypomnę, że rodzic musi uzbroić się w cierpliwość, bo to będzie również jego ciężka praca. Nie tylko dziecka.
Odpowiednia motywacja
Skuteczne motywatory dla dzieci z ADHD mają dla nich znaczenie. Kara to jedna z najczęstszych metod, które stosują rodzice w celu korygowania zachowań swoich dzieci. Jednakże, w przypadku dzieci z ADHD stosowanie kar może nawet pogorszyć sytuację. Przede wszystkim, kary nie zmieniają źródła problemu, które jest wynikiem zaburzeń neuropsychologicznych. Dzieci z ADHD mają trudności z kontrolą swojego zachowania, a kara nie jest w stanie zmienić tej wewnętrznej dysfunkcji. Ponadto kary często wywołują u dzieci z ADHD silne emocje, takie jak frustracja, gniew, złość czy lęk.
Za to nagradzanie dziecka za osiągnięcia, jakie udało mu się zrealizować w ustalonym czasie, może być skuteczną motywacją do efektywnego zarządzania czasem. Pochwały i nagrody mogą zwiększyć poczucie własnej wartości dziecka i zachęcić do dalszych działań.
Każde dziecko z ADHD jest inne, więc nie ma recepty na to, jak najlepiej je motywować. Przy szukaniu najlepszej motywacji warto wiedzieć lub dowiedzieć się co dziecko lubi, na czym mu zależy. Następnie warto tę wiedzę wykorzystać do wzbudzenia motywacji w pracy dziecka nad zarządzaniem czasem.
Przykładowo, ulubionym posiłkiem dziecka są naleśniki z bitą śmietaną. Za punktualne pojawienie się na śniadaniu rodzic przygotuje dla dziecka jego ulubione danie z podwójną porcją bitej śmietany. Może to być bardziej motywujące niż jajecznica. Oczywiście może to nie zadziałać za każdym razem. Motywatory dziecka również będą się zmieniały z upływem czasu. Co innego zmotywuje 10-latka, a co innego 15-latka.
Korzystanie z technologii
Na końcu możesz wspomóc siebie i dzieci z ADHD w organizacji i zarządzaniu czasem technologią. Z pewnością jest to wskazówka, która spodoba się dzieciom. Technologie takie jak smartfony, tablety i komputery mogą pomóc poprzez wykorzystanie aplikacji do zarządzania czasem, takich jak kalendarze, listy zadań i przypomnienia. Warto też dodawać do kalendarza wydarzenia wspólne dla konta rodzica i dziecka. Przy okazji dziecko nauczy się wykorzystywać technologie nie tylko dla rozrywki, ale przede wszystkim do organizacji.
Do dzieła!
Reasumując, efektywne zarządzanie czasem jest szczególnie ważne dla dzieci z ADHD. Dlatego, że mogą mieć problemy z koncentracją, organizacją i planowaniem, co może prowadzić do trudności w realizowaniu codziennych zadań i osiąganiu celów. Organizacja i zarządzanie czasem może poprawić codzienne funkcjonowanie dziecka, zwiększyć samodyscyplinę i zminimalizować poziom stresu. Pozytywnym efektem może być również poprawa relacji społecznych. Szczególnie relacji z rodzicami. Ponadto może wpłynąć na polepszenie wyników szkolnych.
Osoby zainteresowane tematyką najnowszych informacji naukowych ze świata ADHD zapraszamy na naszą grupę ADHD u dzieci, ADHD u kobiet oraz ADHD u dorosłych.
Zapraszam też do subskrybowania naszego kanału na YT, gdzie zajmujemy się tematyką ADHD.