Ketamina na depresję stała się tematem gorących dyskusji w środowisku naukowym i społecznym. Ostatnie badania wywołały kontrowersje dotyczące skuteczności i bezpieczeństwa zarówno ketaminy, jak i jej enancjomera, esketaminy, w leczeniu depresji. Czy nowatorski środek może rzeczywiście przynieść ulgę osobom cierpiącym na depresję? W niniejszym artykule przedstawimy przegląd badań naukowych, które podnoszą istotne pytania na temat ketaminy w leczeniu depresji.
Czym jest ketamina?
Ketamina to szybko działający środek znieczulający ogólnie, będący pochodną fencyklidyny, halucynogenu. Niestety nie znamy w pełni jej mechanizmu działania, ale wiemy, że działa m.in. jako antagonista receptorów NMDA. Ketamina ma działanie przeciwbólowe, nasenne i wywołuje niepamięć. Jej skutkiem ubocznym bywają halucynacje. Wywołuje stan znieczulenia rozkojarzeniowego (dysocjacyjnego) i działa silnie rozszerzająco na oskrzela. Metabilizujemy ją w wątrobie i wydalamy głównie z moczem.
Dodatkowo ketamina zwiększa aktywność dopaminy, co może mieć związek z jej właściwościami psychomimetycznymi. Stosuje się ją jako pojedynczy środek znieczulający do krótkich zabiegów. A także jako wprowadzenie do znieczulenia ogólnego przed zastosowaniem innych środków znieczulających. Ponadto ketamina może być stosowana w skojarzeniu z innymi lekami znieczulającymi w różnych procedurach medycznych.
W opinii niektórych naukowców ketamina może pomóc w leczeniu depresji. Szczególnie zaleca się ketaminę na depresję lekooporną. Mianowicie w leczeniu zaburzeń depresyjnych u pacjentów, u których stosowanie dwóch lub więcej kuracji przeciwdepresyjnych nie pozwala na uzyskanie satysfakcjonujących efektów leczenia. W kwestii działania ketaminy na depresję lekooporną zachęcam do zapoznania się z naszym artykułem, gdzie porównywaliśmy skuteczność ECT i ketaminy w leczeniu depresji.
Słabe dowody na skuteczność ketaminy na depresję
Wielu badaczy zgłasza poważne wątpliwości dotyczące skuteczności ketaminy i esketaminy w leczeniu depresji. Ocenili 60 lat badań nad tymi lekami i podnoszą istotne pytania dotyczące zarówno ich skuteczności, jak i bezpieczeństwa w leczeniu zaburzeń psychicznych. Chociaż początkowe badania sugerowały, że ketamina może być przełomowym lekiem na depresję, były one niewiarygodnie małe i obarczone ryzykiem błędu systematycznego.
Badania nad ketaminą stoją przed dwoma głównymi wyzwaniami. Po pierwsze, konieczne jest zapewnienie odpowiedniego zaślepienia badań klinicznych, aby uniknąć wpływu subiektywnego oczekiwania na wyniki. Po drugie, trzeba odróżnić efekt przeciwdepresyjny ketaminy od euforycznego działania, które może być doświadczane przez osoby używające narkotyków rekreacyjnie.
Czy ketamina to rzeczywiście przełomowy lek na depresję?
Naukowcy podkreślają, że status ketaminy jako potencjalnego przełomowego leku na depresję pojawił się na początku XXI wieku. Oparto go na podstawie małego badania przeprowadzonego na Yale, które obejmowało tylko siedmiu pacjentów. W latach 2014-2015 przeprowadzono cztery przeglądy skuteczności ketaminy, które wykazały duże i szybkie działanie przeciwdepresyjne. Jednak były one obarczone wysokim ryzykiem błędu systematycznego i korzystały z bardzo małych prób pacjentów.
Esketamina, znana również jako Spravato, zdobyła aprobatę FDA do stosowania w depresji opornej na leczenie. Jednakże tu również pojawiają się kontrowersje. W większych badaniach z użyciem esketaminy w porównaniu z placebo nie potwierdzono obiecujących wyników obserwowanych w małych badaniach. Ponadto esketamina nie zmniejszyła myśli samobójczych u pacjentów.
Badania na zwierzętach od 1989 roku konsekwentnie wykazują neurotoksyczne działanie ketaminy i esketaminy. Badania na ludziach używających rekreacyjnie wykazały zmniejszoną grubość kory mózgowej i pogorszenie zdolności poznawczych. Istnieją również obawy dotyczące długotrwałego stosowania tych leków oraz ich wpływu na psychikę pacjentów.
Brak jednoznacznej odpowiedzi czy ketamina jest dobra na depresję
Wniosek z przeglądu badań nad ketaminą i esketaminą pozostawia wiele pytań bez odpowiedzi. Pomimo pewnych korzyści, które ketamina wydaje się przynosić pacjentom, istnieją również poważne obawy związane zarówno z jej skutecznością, jak i bezpieczeństwem. Decyzję o stosowaniu tych leków w leczeniu depresji powinien podjąć specjalista. Dodatkowo z wielką ostrożnością i z uwzględnieniem dostępnych dowodów naukowych.
Konkludując, pomimo doniesień o potencjalnym przełomie w leczeniu depresji, ketamina i esketamina nadal stanowią zagrożenie. Potrzebujemy większej ilości badań, aby dokładnie zrozumieć ich skuteczność i bezpieczeństwo, zanim zostaną uznane za bezpieczne i skuteczne leki na depresję.