Jak podkreślaliśmy wielokrotnie, naukowcy nie określili jednej przyczyny autyzmu. Możemy natomiast mówić o czynnikach, które mogą wpływać na pojawienie się spektrum autyzmu u dziecka. Zmiany w układzie nerwowym czym charakteryzuje się autyzm mogą powstać z połączenia wielu różnych czynników ryzyka.
Jak się objawia autyzm?
Autyzm to zaburzenie neurologiczne rozwoju, manifestujące się na wiele sposobów w ramach spektrum autyzmu. Objawy występują w różnych kombinacjach i stopniu nasilenia. Oznacza to, że nie ma dwóch identycznych przypadków. Osoby autystyczne często wykazują powtarzające się zachowania, ograniczone zainteresowania, fiksacje i problemy z komunikacją. Należy pamiętać, że nie jest to choroba, nie można go wyleczyć. Szerzej spektrum autyzm opisałam w naszym dziale encyklopedii.
Przyczyny autyzmu
Wiele osób szuka odpowiedzi, dlaczego on lub jego dziecko jest inne niż większość społeczeństwa. Dlaczego myśli i zachowuje się w sposób odbiegający od przyjętych standardów. Zapewne brak jednoznacznej odpowiedzi bywa rozczarowujący. Niestety my również nie wskażemy jednej przyczyny autyzmu. Natomiast postaramy się omówić czynniki, które w różnym układzie mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia autyzmu.
Czynniki wpływające na rozwój autyzmu:
- genetyczne,
- środowiskowe,
- prentalane,
- neurologiczne.
Pragnę podkreślić, że nie ma żadnych dowodów naukowych na to, że szczepionki powodują autyzm. Od wielu lat przeprowadzane są badania naukowe na całym świecie, które wykazały, że nie ma związku między szczepionkami a autyzmem.
Genetyczne przyczyny autyzmu
Szereg badań wskazuje, że autyzm może mieć podłoże genetyczne. Osoby, których rodzeństwo lub rodzice mają zaburzenie ze spektrum autyzmu, mają większe ryzyko rozwoju tego zaburzenia u siebie. Najczęściej badanymi genami związanymi z autyzmem są geny związane z funkcjonowaniem mózgu i układu nerwowego.
Przykładowo badania wykazały, że mutacje w genach związanych z receptorem dla neurotransmitera glutaminianu, zwanym NMDA oraz związanymi z genami wytwarzającymi białka biorące udział w formowaniu synaps między neuronami, mogą zwiększać ryzyko wystąpienia autyzmu. Mutację jednego z genów wpływających na niepełnosprawność intelektualną w spektrum autyzmu omówiłam tutaj.
Środowisko przyczyny autyzmu
Wiele czynników środowiskowych może wpływać na rozwój autyzmu. Jednak należy pamiętać, że jest to obszar nadal badany przez naukowców. Do czynników środowiskowych należą między innymi zanieczyszczenia powietrza, chemikalia, które występują w żywności i wodzie, a także infekcje prenatalne.
Wyjaśniając, na ryzyko wystąpienia autyzmu może wpływać emisja szkodliwych substancji chemicznych, które przedostają się do organizmu człowieka za pośrednictwem powietrza. Niektóre badania sugerują także, że chemikalia stosowane w przemyśle spożywczym, takie jak bisfenol A (BPA) mogą zwiększać ryzyko autyzmu. Podobnie jak niektóre substancje chemiczne obecne w wodzie (np. pestycydy). Natomiast w kwestii infekcji prenatalnych zapraszam do zapoznania się z badaniem, które omówiłam w artykule Infekcje w ciąży a prawdopodobieństwo spektrum autyzmu.
Prenatalne przyczyny autyzmu
Do prenetalnych czynników ryzyka należą cukrzyca ciążowa, choroby tarczycy, zakażenia wirusowe przebyte w ciąży. Ponadto zażywanie niektórych leków w czasie ciąży, może zwiększać ryzyko autyzmu u dziecka.
W artykule Stosowanie antybiotyków w okresie okołoporodowym i ryzyko autyzmu zostało przedstawione badanie związane z zażywaniem antybiotyków. Natomiast w tym artykule omówiłam nieprawidłowości epigenetyczne w linii krwiotwórczych komórek macierzystych, które mogą być również prenatalną przyczyną autyzmu.
Neurologiczne przyczyny autyzmu
Spektrum autyzmu należy do zaburzeń neurorozwojowych. Często towarzyszą mu również zaburzenia neurologiczne. Część badań wskazuje, że osoby w spektrum autyzmu mają różnice w budowie mózgu. Przykładowo podczas badań z użyciem SPECT stwierdzono zmiany w postaci hipoperfuzji (zmniejszony przepływ krwi) obszarów skroniowych zlokalizowane obustronnie. Szczególnie w okolicach górnego zakrętu skroniowego i górnej bruzdy skroniowej.
W jednym z badań wykazano także liczne zmiany we wzorcach aktywności korowej osób w spektrum autyzmu. W rozległych obszarach od pierwotnej kory czuciowej do wyższych poziomów kory asocjacyjnej. Dla osób zaciekawionych tematem tutaj opisałam brak pofałdowania pewnych obszarów kory mózgowej wpływający na niepełnosprawność intelektualną i spektrum autyzmu.
Co więcej, niektóre badania sugerują, że osoby z autyzmem mogą mieć zaburzenia w produkcji lub działaniu neuroprzekaźników, co wpływa na ich zdolność do przetwarzania informacji. (Neuroprzekaźniki są substancjami chemicznymi, które umożliwiają komunikację między neuronami w mózgu).
Dodatkowo osoby z autyzmem mogą mieć zmienione reakcje na bodźce sensoryczne, takie jak dźwięki, światło i dotyk. To może wpłynąć na ich zdolność do przetwarzania informacji i interakcji z otoczeniem. Duża część osób w spektrum autyzmu korzysta z terapii integracji sensorycznej, aby pomóc sobie w codziennym funkcjonowaniu.
Wiele czynników ryzyka
Nie tylko w Polsce, ale na całym świecie rośnie liczba diagnoz związanych ze spektrum autyzmu. Dlatego społeczeństwo coraz częściej szuka informacji o tym, jakie są przyczyny autyzmu, a środowisko naukowców pilnie próbuje znaleźć odpowiedź. Jednak naukowcy nie określili jednorodnej etiologii autyzmu. Możemy mówić tylko lub aż o wielu czynnikach ryzyka.
Reasumując, czynniki genetyczne są złożone i wielorakie, a badania nad nimi nadal trwają. Jednakże istnieje wiele dowodów naukowych sugerujących, że geny związane z funkcjonowaniem mózgu i układu nerwowego są kluczowe dla rozwoju autyzmu. Duże znaczenie ma również wpływ czynników środowiskowych jak zanieczyszczenia powietrza czy toksyny. Nie należy zapominać o czynnikach prenatalnych, które mogą być równie ważne.
Więcej na temat spektrum autyzmu dowiedzieć się można na naszym kanale YouTube PsychiatraPlus.
Bibliografia
Grandin T., Panek R. (2016). Mózg autystyczny. Kraków: Wyd. Copernicus Center Press
Brynska A., W poszukiwaniu przyczyn zaburzeń ze spektrum autyzmu – neuroobrazowanie strukturalne (część I) Psychiatr Pol 2012;46(6):1053–1060
Brynska A., W poszukiwaniu przyczyn zaburzeń ze spektrum autyzmu – neuroobrazowanie strukturalne (część II) Psychiatr Pol 2012;46(6):1061–1071
