Schizofrenia jest jedną z najpoważniejszych chorób psychicznych. Jej objawy są szczególnie problematyczne, ponieważ utrudniają funkcjonowanie pacjentów w codziennym życiu i są oporne na leczenie. Szansą dla osób zmagających się ze schizofrenią są leki przeciwpsychotyczne. Nowe badanie dostarcza wielu wskazówek dotyczących ich stosowania i skuteczności.
Objawy schizofrenii charakteryzują się występowaniem halucynacji, urojeń, zaburzeń myślenia i zachowania, a także objawów negatywnych, takich jak apatia, anhedonia czy wycofanie społeczne. Stąd leczenie tej choroby powinno być z założenia kompleksowe i zindywidualizowane, uwzględniające zarówno farmakoterapię, jak i terapię psychologiczną oraz ćwiczenia behawioralne.
Przegląd badan klinicznych nad lekami
Badanie zatytułowane Long-term Efficacy of Antipsychotic Drugs in Initially Acutely Ill Adults With Schizophrenia: Systematic Review and Network Meta-analysis autorstwa Stefana Leuchta i jego współpracowników zostało opublikowane w 2023 roku w czasopiśmie “World Psychiatry”. Jest to obszerny przegląd 45 badań klinicznych. Dotyczą one 24 różnych leków przeciwpsychotycznych stosowanych w leczeniu schizofrenii 11 238 pacjentów (33.1% to kobiety) przez okres minimum 6 miesięcy.
Autorzy badania zastosowali zaawansowane metody statystyczne takie jak sieciowa i hierarchiczna analiza meta-analityczna. Udało im się porównać skuteczność i bezpieczeństwo leków w odniesieniu do objawów pozytywnych i negatywnych schizofrenii. Głównym wynikiem była zmiana ogólnych objawów schizofrenii, które badacze mierzyli za pomocą standaryzowanej różnicy średnich (SDM) między lekami. Im niższa wartość SMD, tym lepsza skuteczność leku.
Czytaj także: Schizofrenia a choroba afektywna dwubiegunowa. Co mają wspólnego?
Skuteczność leków w objawach pozytywnych i negatywnych
Wyniki badania dowodzą, że leki przeciwpsychotyczne są skuteczne w redukcji objawów pozytywnych u osób ze schizofrenią, takich jak halucynacje i urojenia. Jednak w przypadku objawów negatywnych, czyli apatii lub wycofania, leki te mają ograniczoną skuteczność.
Typowe i atypowe leki przeciwpsychotyczne
Leki przeciwpsychotyczne dzielą się na dwie główne grupy: typowe i atypowe. Podział ten odnosi się do ich mechanizmu działania i profilu skutków ubocznych. Leki typowe – chlorpromazyna, flufenazyna i perfenazyna – mogą być bardziej skuteczne w leczeniu objawów pozytywnych. Niemniej przyjmowanie tych leków wiąże się jednak z większym ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych np. dyskinezą czy zaburzeniami metabolicznymi.
Z kolei atypowe leki przeciwpsychotyczne mają korzystniejszy wpływ jednocześnie na pozytywne i negatywne objawy schizofrenii. Zalicza się do nich aripiprazol, kariprazyna, lurazydon, paliperidon, risperidon, olanzapina, asenapina, klopiksol, kwetiapina oraz olanzapina. Medykamenty te mogą jednak powodować przyrost masy ciała, zaburzenia metaboliczne czy zwiększoną senność.
Czytaj także: Stosowanie leków przeciwpsychotycznych jest związane z podwyższonym ryzykiem raka piersi
Schizofrenia – wpływ długości leczenia na efekty terapii
Autorzy badania przeanalizowali wpływ długości czasu leczenia na skuteczność i bezpieczeństwo leków przeciwpsychotycznych. W analizie uwzględniono pacjentów ze schizofrenią, którzy byli leczeni lekami przeciwpsychotycznymi przez okres od kilku tygodni do kilku lat.
Wyniki sugerują, że atypowe leki przeciwpsychotyczne są także skuteczne w redukcji objawów schizofrenii ze względu na ich zdolność do oddziaływania nie tylko na receptory dopaminy, ale także na receptory innych neuroprzekaźników takich jak serotonina i noradrenalina.
Aripiprazol wykazał najwyższą skuteczność w redukcji objawów pozytywnych po 26 tygodniach leczenia (wg skali PANSS). Im dłużej pacjenci stosowali leki, tym lepsze były efekty terapii.
Z analizy wynika również, że olanzapina jest skuteczniejsza niż wiele innych leków przeciwpsychotycznych w długoterminowym leczeniu pacjentów z ostrą chorobą schizofreniczną. Jednak jej wyższa skuteczność wiąże się z ryzykiem przybierania na wadze. W przypadku jej stosowania zaleca się monitorowanie czynników ryzyka sercowo-naczyniowego oraz podejmowanie odpowiednich działań profilaktycznych.
Niemniej długotrwałe stosowanie leków przeciwpsychotycznych wiązało się z większym ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych. Były nimi wzrost masy ciała i problemy metaboliczne. Autorzy badania podkreślają, że schizofrenia wpływa na różne obszary życia pacjentów, takie jak praca, życie społeczne i relacje interpersonalne, więc kluczowe jest, aby stale monitorować stan zdrowia pacjentów podczas leczenia i dostosowywać leki do ich indywidualnych i aktualnych potrzeb.
Czytaj także: Wybór leku przeciwpsychotycznego wpływa na przestrzeganie terapii
Wnioski
Podsumowując, badanie pokazuje, że leki przeciwpsychotyczne są skuteczne w leczeniu pacjentów ze schizofrenią. Pamiętać należy, że nie ma jednego najlepszego leku dla wszystkich pacjentów. Wybór odpowiedniego medykamentu i długość leczenia są kluczowe dla osiągnięcia najlepszych wyników terapii.
Autorzy badania zaznaczają, że długość leczenia lekami przeciwpsychotycznymi jest ważna, ale niewystarczająca. Należy uwzględnić także inne aspekty leczenia takie jak terapia psychologiczna i ćwiczenia behawioralne.
