Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne, inaczej OCD to poważna choroba. Jest bardziej powszechna, niż większość ludzi uważa. Badania dowodzą, że dotyka jedną na 50 osób. Oznacza to, że zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne może dotykać nawet 750 000 Polaków. Niestety droga do diagnozy i leczenia bywa długa i niezwykle stresująca. Co więcej, badania australijskich naukowców pokazało, że diagnoza OCD zajmuje średnio dziewięć lat. Poniżej znajduje się szerszy opis statystyk i wyzwań związanych z OCD.
Co to jest zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne?
Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11) zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne charakteryzujące się obecnością obsesji i/lub kompulsji.
Obsesje w OCD są określane jako powtarzające się myśli, obrazy lub impulsy, które są natarczywe i niechciane. Mogą one wywoływać lęk lub niepokój. Natomiast kompulsje to powtarzające się zachowania lub działania, wykonywane w odpowiedzi na obsesje lub w celu zapobiegnięcia pewnym negatywnym skutkom.
Obsesje i kompulsje w OCD są czasochłonne i utrudniają codzienne funkcjonowanie. Przykładowo obsesje mogą spowodować nawracające myśli, że osoba dotknięta tym zaburzeniem lub jej bliscy znajdują się w poważnym niebezpieczeństwie. Tymczasem przykładem kompulsji jest sprawdzanie, czy zamknęło się drzwi. Osoby z OCD spędzają godziny każdego dnia pochłonięte tym tematem, zamiast zajmować się innymi rzeczami jak praca czy odpoczynek.
Statystyka
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne dotyka dzieci, młodzież i dorosłych. Występuje zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, niezależnie od wieku czy pochodzenia etnicznego. Często pierwsze objawy pojawiają się w młodym wieku, choć OCD może rozwinąć się w dowolnym momencie życia. Około 60 procent osób zgłasza objawy przed 20 rokiem życia.
Według danych statystycznych, zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne występuje u około 1-2% populacji ogólnej. Oznacza to, że miliony ludzi na całym świecie borykają się z tą chorobą. W Polsce ta liczba może sięgać nawet 750 000 mieszkańców.
Jak diagnozuje się zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne?
Diagnoza zostaje postawiona często bardzo późno po pojawieniu się pierwszych objawów. Z pewnością jest to spowodowane wstydem, jaki odczuwają osoby z OCD związanym ze swoimi niepokojącymi myślami lub powtarzających się rytuałach. Także lekarze nieczęsto pytają o objawy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego, w momencie gdy pacjenci szukają pomocy.
W Polsce lekarz psychiatra, stawiając diagnozę, opiera się na międzynarodowych kryteriach diagnostycznych, takich jak DSM-5 czy ICD-10. Podczas procesu diagnozy ocenia się obecność obsesji (natrętne myśli, obrazy lub impulsy) oraz kompulsji (powtarzające się czynności lub rytuały). Ważne jest, aby objawy te miały charakter nawracający, trwały przynajmniej przez pewien czas i powodowały utrudnienia w codziennym funkcjonowaniu.
Diagnoza OCD wymaga również wykluczenia innych możliwych przyczyn objawów jak choroby fizyczne lub inne zaburzenia psychiczne. W przypadku podejrzenia OCD lekarz może zalecić dodatkowe badania lub konsultacje w celu wykluczenia innych czynników.
Jak leczyć zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne?
Leczenie zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego (OCD) zazwyczaj obejmuje kombinację terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) oraz leków, jeśli jest to konieczne. Najpopularniejsze metody leczenia to:
- Terapia poznawczo-behawioralna (CBT). Terapia skupiająca się na zmianie myśli i zachowań związanych z OCD. Terapia CBT dla OCD często obejmuje dwie główne strategie: eksponowanie i odpowiedź (ERP) oraz restrukturyzację poznawczą. Podczas ERP pacjent jest stopniowo narażany na obsesyjne myśli i uczucia lęku, a następnie uczy się powstrzymywania od stosowania kompulsji w odpowiedzi na nie. Restrukturyzacja poznawcza ma na celu identyfikację i zmianę nieprawdziwych przekonań i przekonań irracjonalnych związanych z obsesjami.
- Farmakoterapia. Niektóre osoby z OCD mogą wymagać leków w celu zmniejszenia nasilenia objawów. Najczęściej stosowane grupy leków to selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) i inhibitory wychwytu serotoniny i noradrenaliny (SNRI). Te leki wpływają na poziomy neuroprzekaźników w mózgu, które są związane z regulacją nastroju i lęku. Zachęcam do zapoznania się z artykułem Zastosowanie kanabinoidów (THC, CBD) w zaburzeniu obsesyjno-kompulsyjnym.
- Terapia poznawcza. Dodatkowo do terapii CBT, terapia poznawcza może być stosowana w celu identyfikacji i zmiany niezdrowych wzorców myślenia związanych z OCD. Terapeuta wspomaga pacjenta w analizie i zmianie przekonań, które podtrzymują obsesje i kompulsje.
Ważne jest, aby leczenie OCD było dostosowane do indywidualnych potrzeb i sytuacji pacjenta. Każda osoba może reagować inaczej na terapię. Dlatego istotne jest współpracowanie z wykwalifikowanym specjalistą, psychiatrą lub psychologiem specjalizującym się w zaburzeniach lękowych i OCD.
Utrudnienia
Opóźnienia w diagnozowaniu zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego to dopiero początek wyzwań związanych z tym zaburzeniem. Dostęp do leczenia jest również utrudniony. Tylko 30 procent psychologów klinicznych w Stanach Zjednoczonych oferuje terapię ERP. Niewykluczone, że podobna sytuacja będzie miała miejsce w Polsce.
Wyzwania związane z OCD dotykają zarówno osób cierpiących na to zaburzenie, jak i ich bliskich. Osoby z OCD często doświadczają wstydu, poczucia winy i izolacji, ponieważ obsesje i kompulsje są często niezrozumiane przez społeczeństwo. Szukanie pomocy może być trudne z powodu stygmatyzacji i braku świadomości społecznej na temat zaburzeń psychicznych.
Wiele osób otrzymuje terapie, które wydają się wiarygodne, ale brakuje dowodów na ich skuteczność. Niewłaściwe leczenie marnuje cenny czas i wysiłek, który dana osoba mogłaby wykorzystać na powrót do zdrowia. Nieskuteczne leczenie może pogorszyć objawy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego.
Z drugiej strony, nawet gdy ktoś otrzymuje leczenie EAT oparte na dowodach to i tak około 40% ludzi nie widzi satysfakcjonujących efektów. Ponadto w ciągu ostatnich lat wydano stosunkowo niewiele środków na badania nad OCD w porównaniu na przykład z psychozą czy otępieniem.
Podsumowanie
Reasumując ogromnym wyzwaniem w zaburzeniu obsesyjno-kompulsyjnym jest dostęp do odpowiedniej opieki zdrowotnej. Wiele osób z OCD nie otrzymuje właściwej diagnozy i leczenia. Często wiążę się to z brakiem świadomości, niskim wskaźnikiem zgłaszania się do specjalistów oraz ograniczonym dostępem do specjalistycznej pomocy psychiatrycznej i terapeutycznej.
Natomiast samo zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne jest na tyle powszechne, że może występować aż do 2% populacji. Warto obserwować siebie i w razie niepokoju nie bać się zwrócić o pomoc do specjalisty. Leczenie OCD może być długotrwałe, ale z odpowiednią pomocą i wsparciem wiele osób osiąga znaczną poprawę i kontrolę nad swoimi objawami.